| Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
|---|---|---|---|
| 01. | Hücre Adaptasyonu | ppt | Sunumu İndir |
Transkript
• Fizyolojik stresler ve patolojik uyaranlarla karşılaştıklarında bunlara uyum (ADAPTASYON) gösterip, canlılıklarını ve işlevlerini koruyarak yeni bir denge durumuna ulaşırlar.HÜCRE ADAPTASYONU
Normal hücreHücresel adaptasyonReversibl hücre hasarıİrreversibl hücre hasarıHücre ölümüNekroz Apopitoz Hücre hasar etkeni
Hücresel Adaptasyonlar• Atrofi• Hipertrofi• Hiperplazi• Metaplazi
ATROFİ:• Hücre içeriğinin kaybolması ile hücrenin boyut ve fonksiyonlarında azalma• Hücre yaşamını sürdürebilmesinin mümkün olduğu daha küçük bir boyuta iner ve hücrenin boyutları ile azalan beslenme, kanlanma veya trofik uyarı arasında yeni bir denge durumuna ulaşılır. • Sıklıkla otofaji artışı ile birliktedir (Hücre kendi organellerini sindirir). Hücre içinde otofajik vakuollerin sayısı artar.Atrofi çeşitleri:1. Fizyolojik atrofi Gebelikten sonra uterus küçülmesi 2. Patolojik atrofi
• Kullanılmama atrofisi: Alçıya alınan ekstremitede kas atrofisi ve osteoporoz• Denervasyon atrofisi: Travmatik sinir kesisi • Kan akımı azalmasına bağlı atrofi: İskemi Ateroskleroz ile ileri yaşta beyin atrofisi• Yetersiz beslenmeye bağlı atrofi• Endokrin stimülasyon kaybına bağlı atrofi: Menopozda endometrium atrofisi,vaginal epitel atrofisi• Senil atrofi: Yaşlanma ile kalp ve beyinde hücre kaybı• Basınç atrofisi: Tümörler çevre dokuya basınç yaparak atrofiye sebep olur.
Atrofi
HİPERTROFİ• Hücre boyutlarında artış Organ boyutlarında artış• Bölünme yeteneği olmayan hücrelerde görülen uyum yanıtı Ör: Kalp kası, İskelet kası1.Fizyolojik (sporcularda çizgili kas hipertrofisi)2.Patolojik (Hipertansiyon veya aort kapak hastalığı nedeniyle kalp hipertrofisi)
Stres devam ediyor
HİPERPLAZİ Hücre sayısında artışÇoğalma yeteneği olan hücrelerde görülen bir uyum yanıtıHiperplazi ve hipertrofi birlikte görülebilir. Ör: Gebelikte uterus büyümesiFizyolojik hiperplazi1. Hormonal hiperplazi Pubertede meme, gebelikte uterus hiperplazisi2- Kompansatuvar hiperplazi Parsiyel hepatektomiden sonra KC rejenerasyonuPatolojik hiperplaziAşırı hormonal stimülasyon hücreleri etkileyerekhiperplaziye yol açar. Endometrial hiperplazi
METAPLAZİ: • Olgun bir hücre türünün yerini, hücre hasarından korunma amacı ile, başka bir olgun hücrenin (hasara daha dayanıklı) alması• Kök hücrelerin genetik olarak yeniden programlanması ile gerçekleşir.• Fonksiyon bozukluğu ve irritasyonun uzun süreli olduğu durumda malign transformasyon riski oluşur.
Bronş mukozasında yassı hücre metaplazisi (Sigara, A vit eksikliği)Özofagusta Barrett metaplazisi
HÜCRESEL HASAR-ÖLÜM• Hücre hasarı nedenleri (etyoloji)• Hücre hasarı mekanizması (patogenez)• Hücre hasarı morfolojisiHücre hasarıİç ve dış etkenlerin sonucunda uyum sağlayamayacağı derecede strese maruz kaldığında hücre metabolizması ve fonksiyonlarının bozulması
Hücre hasarı etyolojisi (nedenleri):1. Hipoksi (Oksijen eksikliği): – Aerobik oksidatif solunumu engeller.– İskemi (en sık hipoksi sebebi), kanın yetersiz oksijenlenmesi (pnömoni), kanın oksijen taşıma kapasitesinde azalma (CO zehirlenmesi, kan kaybı), kalp yetmezliği – İskemi: Arteriyel kan akımının kesintiye uğraması veya venöz dönüşün engellenmesi)2. Fiziksel ajanlar: Mekanik travma, ısı değişiklikleri, radyasyon, elektrik şoku, atmosferik basınç değişiklikleri
3. Kimyasal ajan-ilaçlar: Zehirler, ilaçlar (uygunsuz kullanım, aşırı duyarlılık), çevre kirliliği, tuz-şeker4. Enfeksiyon ajanları: Virüs, bakteri, parazit5. İmmünolojik reaksiyonlar: Allerjik reaksiyonlar, otoimmün hastalıklar6. Genetik bozukluklar7. Nutrisyonel bozukluklar Protein- kalori yetersizliği, hayvansal yağlardan zengin beslenme, beslenme aşırılıkları)8. Yaşlanma Hücreler ve dokuların kendini onarma yetenekleri - direnç
Hücre hasarı mekanizması (patogenezi)• Hücrenin zedeleyici etkenlere yanıtı zedeleyici etkenin tipi, süresi ve şiddetine bağlı(İskemi süresi, toksin maruziyetinin dozu, süresi)Geri dönüşlü (reversibl) → Geri dönüşsüz (irreversibl)• Zedelenme sonuçları hücre tipi, durumu ve uyum yeteneğine bağlıHücre ölümü bacaktaki çizgili kasta- 2-3 saat, kalp kasında 20-30 dk sonra olur.
• Zedelenme etkene bağlı olarak hücre bileşenlerinden biri veya daha fazlasının biyokimyasal ve fonksiyonel düzeyde bozulmasıyla oluşur.
Hücre hasarı mekanizması (patogenezi)• Hedefler:1. ATP sentezi yapan mitokondriler2. Membran bütünlüğünün bozulması (sitoplazma memb., organel memb.) 3. Enzim ve yapısal proteinlerin sentezinin engellenmesi4. Genetik materyal hasarı
Hücre hasarı mekanizması (patogenezi)• Yol:1. ATP’ nin azalması2. Mitokondri zedelenmesi3. Kalsiyum dengesinin bozulması, intrasitoplazmik Ca birikimi4. Serbest oksijen radikalleri birikimi (lipid peroksidasyonu)5. Genetik materyal hasarı6. Membranlarda geçirgenlik artışı (mitokondri, lizozom, hücre membranı)
1. ATP azalması:• ATP, 2 yolla yapılır.– ATP, mitokondrilerde oksidatif fosforilasyon ile üretilir– Anaerobik glikojenoliz (hücre içi glikojen / dolaşımdaki glikojen) Karaciğer gibi glikojen deposundan zengin hücreler beyin gibi glikoliz kapasitesi düşük organlara göre hipoksi ye(oksijen eksikliği) daha dayanıklıdır.• ATP kaybı nedenleri:– Oksijen ve besin alımının azalması– Mitokondri zedelenmesi– Bazı toksinler (siyanid gibi)
• ATP hücre içinde tüm yapım ve yıkım işlemlerinde gereklidir. (membran transportu, protein sentezi, lipid yapımı, fosfolipid yıkımı gibi)• ATP düzeyinin %5-10’un altına inmesi pekçok kritik hücresel olayı başlatır.1. Sitoplazma membranındaki enerji bağımlı Na pompası aktivitesi bozulur Hücre içinde Na birikimi ve dışarı potasyum çıkışına neden olur. 2. Anaerobik glikoliz Glikojen depoları hızla boşalır, laktik asit birikir ve ph (pekçok hücresel enzimin etkinliği azalır)3. Ca pompası bozulur: Hücre içine Ca dolar- Organeller zarar görür.4. Ribozomlar düz ER’dan ayrılır Protein sentezi bozulur. Mitokondri ve lizozom membranlarında geri dönüşsüz zedelenme meydana gelir.
• Sitoplazmik Ca artışı, reaktif oksijen türevleri MİTOKONDRİ ZEDELENMESİ1. Oksidatif fosforilasyon durur.2. Mitokondri membran geçirgenliği Sitokrom C ve diğer pro-apoptotik proteinler sitoplazmaya geçer. APOPTOZ2. Mitokondri zedelenmesi:
• Hücre içinde Ca mitokondri ve düz ER’da yüksek oranda bulunur.• Normalde sitoplazma içinde Ca miktarı çok düşük oranda (mitokondri ve düz ER ve hücre dışına göre) tutulmaya çalışılır. ATP bağımlı Ca taşıyıcıları sağlar• Sitoplazmik Ca artışı:1. Çeşitli yıkım enzimlerini aktifleştirir.– Fosfolipazlar– Proteazlar(Proteinlerin yıkımı )– Endonukleazlar DNA ve kromatin parçalanması– Adenozin trifosfatazlar ATP yıkımı2. Apoptozu başlatır (Mitokondri geçirgenliğini arttırarak veya kaspaz denilen apoptozu başlatan enzimleri aktifleştirerek)Membran (lizozom, mitokondri) hasarı3. Sitoplazmik Ca artışı:
Dış yörüngelerinde eşlenmemiş tek bir elektronu bulunan kimyasal maddeler• İnorganik ve organik kimyasallar ile reaksiyona girmek için aşırı derecede reaktif• Süperoksid (O2¯), hidrojen peroksid (H2O2¯), hidroksil (OH¯)• Normalde mitokondride enerji üretimi sırasında oluşur, ancak ortadan kaldırılır. Bu fonksiyon bozulduğunda birikir- OKSİDATİF STRES.• Hasar mekanizması:– DNA’da mutasyonlar, kırılmalar– Proteinlerin oksidasyonu ve parçalanması– Lipid peroksidasyonu4. Serbest oksijen radikallerinin birikimi
• Hücrede normalde DNA hasarını onarma mekanizmaları vardır. • Hasar onarılamayacak kadar ağır olduğunda APOPTOZ uyarılır.5. Genetik materyal hasarı:
• Hücre Zedelenmesi:1.Geri Dönüşlü (Reversibl)2.Geri Dönüşsüz (İrreversibl) Temel olay: Membran Hasarı• Önce fonksiyon kaybı, sonra morfolojik değişiklikler İskemi durumunda kalp kası hücreleri 1-2dk içinde kasılamaz hale gelir, 20-30 dk sonra ölüm olur.
Zedelenmede morfolojik değişiklikler• Reversibl (geri dönüşlü) hasar- hücresel şişme - yağlanma (yağ metabolizmasında rol oynayan hücrelerde- karaciğer, kalp)mikroveziküler makroveziküler
• Oksidatif fosforilasyonda azalma (mitokondride ATP sentezinin bozulması) → Anaerobik glikolizde artma• Laktik asit artışı• pH düşmesi• Çekirdek kromatininde topaklaşma• Hücre şişmesi (plazma membranındaki ATP bağımlı iyon pompası bozulur.)• Mitokondri ve ER başta olmak üzere organeller şişer.• Ribozomlar granüllü ER’dan ayrılır- protein sentezi bozulur.• Plazma memb.da kabarcıklar ortaya çıkar.Reversibl (geri dönüşlü) hasar
İskemik ve hipoksik hücre hasarı:İrreversibl (geri dönüşsüz) hasar: (Geçiş noktası ?)• Kritik olay: 1. Geri dönüşümsüz mitokondri hasar 2. Plazma ve organel membranlarında bozulma• Lizozom parçalanması – Sindirim enzimleri açığa çıkar- organeller parçalanır.• Nükleer büzüşme, parçalanma, erime• Myelin figürler: Hücre membranından oluşan büyük fosfolipid kitleleri
Hücre ÖlümüNEKROZ:Her zaman patolojikMembran zedelenmesi şiddetliLizozom membran bütünlüğü bozulur ve enzimler sitoplazmaya geçer. Organeller sindirilir. Plazma membran bütünlüğü bozulur. Hücre içeriği dışarı çıkar ve çevrede inflamasyon yanıtı oluşur.Ana hücre ölüm yoluAPOPTOZ:Çoğunlukla fizyolojik (görevini tamamlamış veya zararlı olabilecek hücrelerin ortadan kaldırılması, dokudaki hücre sayısının sabit tutulmaya çalışılması) nadiren patolojik (DNA zedelenmesi)Programlı hücre ölümü (sıkı kontrol, aktif enerji)Membran bütünlüğü tam olarak bozulmaz. İnflamatuar reaksiyon gelişmez.
Nekroz tipleri:• Koagülasyon nekrozu(Beyin dışı dokularda, hipoksiye bağlı hücre ölümünün karakteristik görüntüsüdür.) Doku çatısı bir süre de olsa korunur.• Likefaksiyon nekrozu(Beyinde hipoksiye bağlı hücre ölümünün karakteristik görüntüsüdür + Enfeksiyöz durumlarda)• Kazeifikasyon nekrozu(Ör: tüberküloz)• Yağ nekrozu(yağ dokusunu oluşturan hücrelerin ölümündeki görüntüdür.)
Koagulasyon Nekrozu
Likefaksiyon Nekrozu Kazeifikasyon NekrozuYağ Nekrozu
Hücre İçi Birikimler• Metabolik bozukluklar sonucu hücre içinde anormal miktarda çeşitli maddeler birikir.• Hücre içinde• 1-hücrede normalde de bulunan bir madde: su,yağ,protein,karbonhidrat• 2-anormal bir madde: eksojen; infeksiyöz bir ajana ait bir madde veya endojen; anormal metabolizma sonucu ortaya çıkan bir ürün• 3-bir pigment• birikebilir.
Hücre içi madde birikim mekanizmaları1. Normal endojen bir madde normalden çok yapılabilir veya normal miktarda yapıldığı halde metabolizma yavaşlamıştır (KC de yağlanma ve renal tubul epitelinde lipid birikimi)2. Genetik veya akkiz metabolizma defekti sonucu endojen veya eksojen bir maddeden anormal bir ürün oluşabilir. (Alfa-1-antitripsin yetmezliği sonucu KC de eozinofilik globüler madde birikimi)Hücre İçi Birikimler
3. Enzim eksikliği sonucu endojen materyal birikirLizozomal depo hastalığı4. Anormal bir eksojen veya endojen madde birikimi (Pigment birikimi)– Dışardan gelen metabolize edilemeyen veya atılmayan maddeler (karbon partikülleri, silika tozları)– Metabolize edilemeyen endojen pigment birikimi: Lipofuskin, Demir, Melanin• Birikim reversibl olabilir. • Depo hastalıklarında birikim ilerleyicidir. Sekonder zedelenme ile hücre ölümüne yol açabilir.
lipofuskinhemosiderin
Patolojik Kalsifikasyon• Distrofik kalsifikasyonÖlü doku ve hücrelerde• Metastatik kalsifikasyonCanlı doku veya hücrelerdeCa metabolizmasında bozukluk (Hiperkalsemi)
Hücre Adaptasyonu
Yıl : 2020
Anahtar Kelimeler
Daha fazla görüntüle