| Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
|---|---|---|---|
| 01. | Li̇pi̇tler | pptx | Sunumu İndir |
Transkript
LİPİTLER
• Hayvan ve bitki dokularının eter, benzin, kloroform gibi yağ çözücülerinde eriyen bölümleridir. • C, H ve O. Bazılarında N, S ve P bulunur.• En önemli enerji kaynağıdır.
Basit Lipitler1. Yağlar2. MumlarBileşik Lipitler1. Fosfolipitler2.Glikolipitler3.LipoproteinlerTürev Lipitler(Steroidler)Lipitler
Mumlar •Yüksek molekül yağ asitlerinin, yüksek moleküllü doymuş monoalkoller ile yaptıkları esterlerdir. •Mumlar endüstride merhem ve kozmetik üretiminde kullanılır.
Yağlar1 mol gliserol + 1 mol YA Monogliserid1 mol gliserol + 2 mol YA Digliserid1 mol gliserol + 3 mol YA Trigliserid
GLİSEROL-OH grupları ile yağ asitleri ester bağı ile bağlanır.
Yağ asidiCH3(CH2)nCOOHYağ asidiCH3(CH2)nCOOH
MGDigliseridTrigliserid
Yağ asitleriÇeşitli özelliklerine göre sınıflandırılırC sayısına göreC atomları arasındaki çift bağlara göreİnsan vücudunda sentezlenme durumuna göre1.Kısa zincirli2.Orta zincirli3.Uzun zincirli1. Doymuş2. Doymamış - Tekli doymamış - Çoklu doymamış n-6 , n-3 veya w-6 , w-3 1. Elzem 2. Elzem olmayan
C sayısına göre yağ asitlerinin sınıflandırılması1. <6 C olanlar Kısa Zincirli Yağ Asitleri (2,4 C)2. 6-10 C olanlar Orta Zincirli Yağ Asitleri (6, 8, 10 C)3. >10 C olanlar Uzun Zincirli Yağ Asitleri (12 C ve üstü)
Yağ asitlerinin gösterilmesi C sayısı Çift Bağ Sayısı 10:0 (10 C’lu, çift bağ yok,0) 18:1 (18 C’lu, tek çift bağ var) 20:4 (20 C’lu, 4 çift bağ var)
Kısa Zincirli Yağ Asitleri• Asetoasetik Asit (2:0)CH3-COOH• Bütirik Asit (4:0)CH3-(CH2)2-COOH
Orta Zincirli Yağ Asitleri• Kaproik Asit (6:0) CH3-(CH2)4-COOH• Kaprilik Asit (8:0) CH3-(CH2)6-COOH• Kaprik Asit (10:0)CH3-(CH2)8-COOH
Uzun Zincirli Yağ Asitleri• Laurik Asit (12:0) CH3-(CH2)10-COOHMiristik Asit (14:0)CH3-(CH2)12-COOH• Palmitik Asit (16:0)CH3-(CH2)14-COOHStearik Asit (18:0)CH3-(CH2)16-COOH
Uzun Zincirli Yağ Asitleri• Araşidik Asit (20:0)CH3-(CH2)18-COOH• Behenik Asit (22:0)CH3-(CH2)20-COOH• Lignoserik Asit (24:0)CH3-(CH2)22-COOH• Melisik Asit (30:0)CH3-(CH2)28-COOH
C atomları arasındaki çift bağlara göre1. Doymuş yağ asitleri (Saturated Fatty Acids-SFA). Çift bağ içermez.2. Doymamış yağ asitleri (Unsaturated Fatty Acids). Çift bağ içerir. a. Tekli doymamış (Mono Unsaturated Fatty Acids – MUFA. Tek çift bağ içerir. b. Çoklu doymamış (Poly Unsaturated Fatty Acids – PUFA. Birden çok çift bağ içerir.
Doymuş Yağ AsitleriCH3-(CH2)n-COOH
Doymuş yağ asitleriYağ asidinin adı Karbon iskeleti Yapı formülü Asetik asit 2: 0 CH3COOH Propiyonik asit 3: 0 CH3CH2COOH Butirik asit 4: 0 CH3(CH2)2COOH Kaproik asit 6: 0 CH3(CH2)4COOH Kaprilik asit 8: 0 CH3(CH2)6COOH Kaprik asit 10: 0 CH3(CH2)8COOH Laurik asit 12: 0 CH3(CH2)10COOH Miristik asit 14: 0 CH3(CH2)12COOH Palmitik asit 16: 0 CH3(CH2)14COOH Stearik asit 18: 0 CH3(CH2)16COOH Araşidik asit 20: 0 CH3(CH2)18COOH Behinik asit 22: 0 CH3(CH2)20COOH Lignoserik asit 24: 0 CH3(CH2)22COOH Serotik asit 26: 0 CH3(CH2)24COOH
COOH CH3
Doymamış Yağ AsitleriTekli Doymamış(MUFA)Çoklu Doymamış(PUFA)
İlk çift bağın olduğu C atomuna göre doymamış yağ asitlerinin sınıflandırılmasıw-3 veyan-3w-6 veyan-6w-9 veyan-9
w-3, w-6, w-9
Tekli Doymamış Yağ Asitleri(MUFA)CnH(2n-2)O2• Miristoleik Asit (14:1) • Palmitoleik Asit (16:1) • Oleik asit (18:1) • Gadoleik Asit (20:1) • Nervonik Asit (24:1)
18:1 (n-9)Oleik Asit
Çoklu Doymamış Yağ Asitleri(PUFA) C zincirinde 1’den fazla çift bağ bulunur.
18:3 (n-3)ὰ- Linolenik Asit
20:5 (n-3)Eicosapentoenoik Asit (EPA)
22:6 (n-3)Decosahexaenoik Asit (DHA)
18:2 (n-6)Linoleik Asit
20:4 (n-6)Araşidonik Asit
Doymamış yağ asitleriYağ asidinin adı Karbon iskeleti Yapı formülü Miristoleik asit 14: 19 CH3(CH2)3CH=CH(CH2)7COOH Palmitoleik asit 16: 19 CH3(CH2)5CH=CH(CH2)7COOH Oleik asit 18: 19 CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH Vaksenik asit 18: 111 CH3(CH2)5CH=CH(CH2)9COOH Nervonik asit 24: 115 CH3(CH2)7CH=CH(CH2)13COOH Linoleik asit 18: 29, 12 CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH Linolenik asit 18: 39, 12, 15 CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH= CH(CH2)7COOH Araşidonik asit 20: 45, 8, 11, 14 CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH= CH(CH2)3COOH
Cis-Trans Yağ Asitleri
Cis-Trans Yağ Asitleri• Geviş getiren hayvanların (koyun kuzu inek gibi) işkembelerinde bakteriler tarafından doğal olarak oluşabilir.• Yağların çok yüksek sıcaklıklarda ısıtılması ile oluşabilir. Yağların kızartılması veya defalarca kullanılması sonucu ortaya çıkabilir.• Bitkisel sıvı yağların kısmen hidrojenasyonu ile de oluşabilir.
Trans yağ asiti nasıl oluşur?
(9-cis-C18:1)mp: 13-14ºC(9-trans-C18:1)mp: 44-45ºCDüz ve daha stabilOleik asitElaidik asit
Hangi gıdalar trans asit içerebilir?• Sürülebilir yağlar ve margarinler• Susuz katı yağlar ve kızartma yağları• Süt yağları ve hayvansal gıdalar
Ülkemizde kahvaltılık margarinlerde trans yağ asidi içerikleri• 1996’da, bir ürün 0, diğerleri %5.5-34.5 • 2002’de, 4 ürün 0, diğerleri %7.7-37.8• 2007’de, kahvaltılık margarinlerin tamamında trans asit içeriği <%1 (MÜMSAD)
Trans yağ asitleri Kan lipitlerini, İmmün sistemini, İnsülinin fonksiyonunu, KC fonksiyonlarını (detoksifikasyon), Üreme sağlığını olumsuz etkiler. AS kalitesini düşürür, DDA’na neden olur.
İnsan vücudunda sentezlenme durumuSentezlenebilen (elzem olmayan) Y.A-Doymuş YA-Tekli doymamış YACHO ve prt metabolizması sonucu oluşan Asetil CoA’dan sentez edilebilir.Sentezlenemeyen (elzem) Y.A-Linoleik Asit 18:2,n-6-Alfa Linolenik Asit 18:3,n-3
Linoleik Asit 18:2,n-6 • Alfa Linolenik Asit 18:3,n-3Araşidonik Asit 18:2,n-6Ekosapentaenoik Asit20:5, n-3Dekosahegzoenoik Asit22:6, n-3
EİKOZANOİDLER 1. Prostaglandinler2. Tromboksanlar3. Lökotrienler
Siklooksijenaz LipoksijenazAraşidonik Asit EPAProstoglandinlerTromboksanlarLökotrienler
PROSTOGLANDİNLER (PG)Aspirin AA PGE2 sentezini inhibe eder. Ağrı azalır Mide asitliği artar Kanama riski artar
PROSTOGLANDİNLER (PG)• Prostosiklin (PGI2) AA’den, PGI3 EPA’dan damar endotel hücrelerinde sentezlenen özel PG’dir.
TROMBOKSANLAR (Tx)• AA’den TxA2, EPA’dan ise TxA3 sentezlenir.• TxA2 vazokonstriktör• trombosit aggregasyonunu • TxA3’ ün bu etkileri oldukça azdır.
LÖKOTRİENLER (LT)• Halkalı yapı içermeyen hidroksi yağ asitleridir.Hem AA, hem de EPA’dan sentezlenebilir. AA’den 4, EPA’dan 5 serisi LT’ler yapılır.
Besinlerde ve dokularda yağ asitlerinin türü ve miktarı farklıdır.Yağ kaynaklarıGörünür YağlarGörünmez Yağlar
DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ w - 3 w - 6Balık yağıCeviz yağıKeten tohumuSoya yağıKanola yağıFındık yağıMısırözü yağıAyçiçek yağıSoya yağıKanola yağıPamuk yağıTekli doymamış yağ asidi Zeytin yağı, fındık yağı (W-9)
Çeşitli Yağların Yağ Asit % leriYağ SFA % MUFA % PUFA %Kuyruk yağı 57 38 5Tereyağı 66 30 4Zeytinyağı 14 77 9Mısır özü yağı16 32 52Soya yağı 16 22 62Ayçiçeği yağı13 21 66Palmiye yağı 50 39 11Yumurta yağı38 47 15Balık yağı 29 48 23
KAYNAKLARI• Yağı çok olan hayvan ve bitki dokularından belirli yöntemlerle yağ elde edilir.• Sütten tereyağı elde edilir. Tereyağı tuzlanarak sade yağ yapılır.• Bitkilerden elde edilen yağ, bitkisel sıvı yağ veya elde edildiği bitkinin adıyla anılır (zeytinyağı, ayçiçek yağı gibi).
Yapısında çok doymuş yağ asidi içeren yağlar, oda ısısında KATI. Genellikle, hayvansal kaynaklı besinler (balık hariç)Yapısında çok doymamış yağ asidi içeren yağlar, oda ısısında SIVI Genellikle, bitkisel kaynaklı besinler (Hindistan cevizi hariç)
Bazı besinlerin yağ içeriği• Sade yağ→ %95• Tereyağı → %80• Ceviz, fındık vb. →%63• Çekirdekler →%45• Et → %20• Soya fasulyesi →%15• Yumurta → %12• Mısır → %4• Kurubaklagiller, tahıllar →%2
ÖZELLİKLERİ• Suda erimezler. • Erime noktası moleküldeki C sayısı arttıkça yükselir.• Yapılarında çift bağ bulunanlar kolay okside olur ve kolay halojenlenirler.
Yağ bekletilirse ve hava ile temas ederse, okside olur.
• Hidrojenlendirme ile linoleik asidi bol olan sıvı yağlardan margarin yapılır.
Li̇pi̇tler
Yıl : 2017
Anahtar Kelimeler
Daha fazla görüntüle