| Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
|---|---|---|---|
| 01. | Obezite: Sağlıklı Beslenme Kültürü Ve Fiziksel Aktivite | pptx | Sunumu İndir |
Transkript
Obezite: Sağlıklı Beslenme Kültürü ve Fiziksel Aktivite
Küresel Bir Sorun Obezite • Vücutta sağlığı bozacak ölçüde aşırı yağ depolanmasıdır. • Yetişkin erkeklerde vücut ağırlığının ortalama kadınlarda ise %20-30’unu yağ dokusu oluşturur. • Erkeklerde %25 %15-20’sini, • Kadınlarda %30 OBEZİTE
Obeziten in Saptanm ası Vücuttaki Yağın İndirekt Ölçümü c. Beden kütle indeksi (VKİ), “Body Mass Index” (BMI), “Quetelet İndeks” BKİ= ağırlık (kg) / boy²(m²) (>2 yaş için güvenilir) Vücut Ağırlığının Durumu Çocuklarda Yetişkinlerde BKİ (kg/m2) persentil BKİ (kg/m2) Normal <85 p 18.5-24.99 Obezite riski (fazla kilolu) 85-<95 p 25.0-29.99 Obez 95-<99 p 30.0-39.99 Ciddi obez 99 p 40.0
Obezite bireyin yaşam tarzı ile ilgili olan bir döngünün parçasıdır Erişkin dönemde vücut ağırlığındaki artış 50-59 yaş dönemine kadar sürer. 60 yaşından sonra ise vücut ağırlığı düşme eğilimindedir. Obez çocukların 1/3’ü, obez adolesanların ise %80’i erişkin yaşa ulaştıklarında da obez kalmaktadırlar. Yetişkin şişman kadınların %30’unun ergenliğin erken evrelerinde obez oldukları gösterilmiştir . Fazla kilolu çocuklar Fazla kilolu adölesanlar Fazla kilolu erişkinler Fazla kilolu yaşlılar Dietz ve ark, 1994
• 1.9 milyardan fazla (%39) yetişkin fazla kilolu. Bunların 600 milyondan fazlası (%13) obez. • 42 milyon 5 yaş altı çocuk fazla kilolu veya obez AVRUP A 2014 Bireylerin >%50 fazla kilolu veya obez Bireylerin >%20 obez 11 yaşındaki 3 çocuktan 1’i Fazla kilolu veya obez Fazla kilolu olma ve obezitenin neden olduğu ölüm riski, yetersiz beslenmeye kıyasla daha fazladır. WHO, 2015
65 yaş ve üzeri obezite prevalansı 2007- 2010, ABD CDC/NCHS, National Health and Nutrition Examination Survey, 2007‒2010
Ülkemizde Durum... 0-5 yaş grubunun %17.9’u fazla kilolu, %8.5’i obez 6-10 yaş grubunun %14.3’ü fazla kilolu, %6.5’i obez 7-8 yaş grubunun %14.2’si fazla kilolu, %8.3 obez
Ülkemizde Durum... Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması I (1997-1998) / II (2010) Türkiye’de 12 yılda obezite artışı: Kadınlarda %34, Erkeklerde %107 Satman ve TURDEP Çalışma Grubu,2010
Nörolojik inme riski Kardiyovasküler Hipertansiyon, KKH riski Akciğer astım, uyku apnesi, egzersiz intoleransı Gastro-intestinal safra kesesi taşları, siroz riski, kolon kanseri riski Endokrin insülin direnci, tip II diyabet Kas iskelet düz tabanlık, kırıklar Psiko-sosyal zayıf benlik algısı, depresyon
David S. Ludwig, M.D., Ph.D. NEJM 357:2325, 2007 Obezitenin Evrimi 1. Faz 1970 lerde başladı ve devam ediyor Her yaş grubunun ortalama ağırlığı giderek arttı Obezitenin bu fazda toplum sağlığına etkisi fazla hissedilmedi 2. Faz Bu faz kiloya bağlı önemli sağlık problemleri ile karakterizedir. 3. Faz Obezitenin yol açtığı komplikasyonların yaşamı tehdit eden durumlara dönüşmesi, bu faz uzun yıllar sürebilir 4. Faz Obezitenin yeni nesile (epigenetik) aktarımı nedeniyle toplumdaki obezite sıklığının hızlanarak artması
Obezite Epidemisinin Nedenleri Çevresel Faktörler
Obezite Neden Artıyor?...• Vücut ağırlığı % 40-70 oranında genetik faktörlerle belirleniyor. Son 40 yılda genetik “doğamız”da minimal değişlik oldu. • Bu artış büyük ölçüde haz biyolojisini “kötüye kullanan” besin endüstrisi ve elektronik materyal sektörü bağlı • “Fast-food” tüketiminin artması ve bunun “bağımlılık” haline gelmesi •Besin endüstrisi, tütün endüstrisi gibi bağımlılık manipülasyonu için Çocukları hedef grup olarak seçiyor
Çocuklar: En büyük hedef grup En önemli etkileme araçları: TV, Sosyal medya, reklamlar… Besin endüstrisi: Küresel “obesogenic ” çevre Elektronik oyun sektörü İletişim teknolojileri sektörü Moda, giyim, kişisel bakım sektörü
Gıda reklamları 3 ayda 1340 saat ekranlarda görünmüş
• 8853 TV reklamının 2848 i gıda (32.1%) • Bunların % 81 i yüksek kalori, yüksek yağ ve şeker içeren obezojenik gıdalar • En sık çikolata gıda reklamlarının %30 u hedef alan görsel- işitsel • Obezojenik çocukları özellikteydi .• Gıda reklamları ve özellikle obezojenik gıda reklamları en sık hafta sonları ve hafta içi 16- 20 arası veriliyor. RTÜK yasası 2011 TV programları; Sağlık, çevre ve güvenliğe zarar verecek davranışa teşvik etmemek,zorundadır. Genel beslenme diyetlerinde aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen gıda ve maddeler içeren yiyecek ve içeceklerin ticari iletişimine, çocuk programlarıyla birlikte veya bu programların içinde yer verilemez.
Küresel “obesogenic” çevre • Günde 58 milyon kişi Fast Food restoranlarını ziyaret ediyor • Gazlı bir içeceğin reklam harcaması 2,9 milyar Dolar • Enerji yoğunluğu ile besin fiyatı ters orantılı: Düşük SED daha çok “fast-food” tüketiyor
Küresel “obesogenic” çevre • Günde 35 gramlık bir paket yiyen kişi, yıl boyunca 5 litre yağ içmiş gibi oluyor • Ülkemizde tüketilen çerezlerin yüzde 25'i markette satılıyor.• Türkiye'de 10'dan fazla uluslararası, bir o kadar da yerli marka var. • Dünyada her yıl 40 milyar paket patates cipsi satılıyor. • Türkiye'de cipse ayrılan para 800 milyon dolar. Yağ ve/veya şeker içeriği yüksek besinler “kortiko limbik” sistemi güçlü bir şekilde uyararak, bu tür besinlerin yeniden arzulanmasını sağlamaktadırlar (Pekiştirme) Onlara bağlanmamız ‘tesadüf’ değil Resmen yağ içiyoruz…. Bir birey günde 200 k lori fazla tü etirse besin endüstrisi yılda 20 milyar dolar kazanç elde ediyor
İştah ve Ödüllendirilme • Besinlere olan ilgimiz (yada “iştahımız”) yalnızca besin içerikleri ile ilgili değildir • Bu ilgi büyük ölçüde “HAZ” kavramı ile ilişkilidir • Haz: Kompleks bir deneyim (mutluluk,hoşlanma,doyum..). Bu nedenle de değerlendirmek (ölçmek) zor • Ödül: Davranışlarımızın önceliklerini ve sürekliliğini belirleyennesneler/hareketlerdir. • Ödüllendirilmek pekiştirmeye ve dolayısıyla gelecekteki davranışların şekillenmesine yol açar • İştah: Besinlerin ödül olarak algılanması olarak tanımlanabilir
İştah ve Ödüllendirilme• Besinlerin ödül olarak algılanmasında en önemli faktör-lezzetleri, tatlarının yoğunluğu, kokuları gibi duyularla ilgili faktörlerdir • Besinlerle uyarılan bu duyular hipotalamustaki kortikolimbik sistemin çeşitli komponentlerinde işlenir. Bu sistem ve çevresindeki “nöronal devreler” bir tür “Haz yolağı” olarak adlandırılabilir • Yağ ve/veya şeker içeriği yüksek“korti olimbik” sistemi güçlü bir uyararak, bu tür besinlerin besinler şekilde yenidenarzulanmasını sağlamaktadırlar (Pekiştirme). • Bir porsiyon bile bu etkiyi yapabilir
Sonuç: Oburluk ve Hareketsizlik Enerji merkezinde besinlerin ödül olarak algılanması, doyulsa bile besinlere olan arzunun sürmesine neden oluyor- Oburluk Kronik hiperinsülinemi ve insülin direnci enerji kullanımını azaltıyor-Hareketsizlik
Çocukluk çağı obezitesi ile besin bağımlılığı arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Obez çocuk ve adölesanlarda besin bağımlılığı sıklığının saptanması amaçlanmıştır.
Bulgular
Vakaların %71’inde besin bağımlılığı saptandı 1. Fazla miktarda tüketilmesi 2. Kontrol edebilmek için sürekli bir istek ve boşa çıkan çabalar 3. Besini sağlamak, tüketmek ve etkilerini azaltmak için zaman harcamak 4. Önemli etkinlikleri bırakmak ya da az zaman harcamak 5. Sorun olduğu düşünülmesine rağmen,besin tüketiminin devam etmesi 6. Tolerans 7. Yoksunluk
0 10 20 30 40 50 60 70 Kızarmış patates Dondurma Çikolata Beyaz ekmek Pilav Şekerleme Cips Makarna Kek Kurabiye Hamburger 70 43 48 50 53 55 57 58 34 34 35 En fazla bağımlılık gösterilen besinler
40 50 60 70 80 90 100 60,6 47,9 71,8 59,1 95,8 95,8 69 39,4 89,6 89,6 62,1 30 37,9 37,9 55,2 58,6 27,6 20 10 0 Sık acıkma Şiddetli Hızlı yemek Büyük Öğün dışında Abur-cubur Her hafta Haftada ≥3 acıkma yeme lokmalarla beslenme beslenme tüketme fast-food restorana gitme defa fast food restrona gitme Besin Bağımlılığı Var Besin Bağımlılığı Yok Yemek Yeme Alışkanlıkları
Neler yapılabilir? • Okullarda sağlıklı beslenme ve obezite konusunda süreklilik gösterecek bir insiyatif geliştirilebilir ve farkındalık kampanyaları yapılabilir…
Sağlıklı beslenme ve obezite konusunda insiyatif geliştirilmesi • Örgün ve yaygın eğitim programlarına obezite ile mücadele konusu dahil edilerek, çocuklar okul öncesi dönemden başlamak üzere adölesan dönemlerine kadar doğru beslenme ve yaşam tarzı hakkında bilgilendirilmelidir. • Sağlıklı beslenme ve egzersizin faydaları hakkında öğrenciler, öğretmenler ve veliler bilinçlendirilmeli, bu konudaki eğitim faaliyetleri yaygınlaştırılmalıdır. • Okullarda sağlıklı öğle yemeği için alternatifler sunulmalıdır.
Sağlıklı beslenme ve obezite konusunda insiyatif geliştirilmesi • Ara öğün saatleri konulmalı ve sağlıklı atıştırmalıklar konusunda menüler düzenlenmelidir. • Okul kantinlerine yönelik yapılan düzenlemeler denetlenmelidir. • Çocuk ve gençlerin sık tükettikleri besinlerin kalorilerinin yazılmasının sağlanmalıdır. • Okullarda abur-cubur otomatlarının kaldırılmalıdır. • Okullarda çocuklar için fiziksel aktivite imkanları geliştirilmelidir. • Haftada 2-3 defa 30-45 dakika orta şiddetli aktivite içeren zorunlu beden eğitimi standardı getirilmelidir. • Mümkün olan her yere su sebilleri kurulmalıdır.
Obezitenin önlenmesinde temel strateji • Obezite büyük ölçüde çocukluk çağında başlayan ama etkisi yaşam boyu süren karmaşık bir sorun. • Bu nedenle de çocuklardaki obezitenin önlenmesi çalışmalarında, özellikle de okul odaklı girişimlere öncelik verilmesi önemli bir gerekliliktir.
Şekerli içecek ve “abur-cubur” ürünlere ek vergi konmalıdır
Öneriler Toplumun sağlık ve beslenme okur-yazarlığı düzeyi arttırılmalıdır. Medya ile işbirliği yapılmalıdır. Etkili kamu spotları hazırlanmalı ve devamlılığı sağlanmalıdır.
Beslenme BilimleriXXI. Yüzyıl Yaşam süresini uzatmak Yaşam kalitesini artırmak
Sağlıklı Yaşam Biçimi • Yaşam boyu tüm bireylerin sağlığının geliştirilmesi, korunması, • Sağlıklı yaşam biçimlerinin benimsenmesi, • Var olan ve yaşam kalitesini bozan sorunlarının en aza indirilmesi, beslenme • Diyete bağlı kronik hastalıkların önlenmesi ve tedavisine yönelik yaşam şeklinin iyileştirilmesi, • Çevre koşullarının düzeltilmesi ve geliştirilmesidir.
Beslenme BilimleriXXI. Yüzyıl Optimal beslenme Maksimum iyi hal/ sağlık Minumum hastalık riski Maksimu m sağlıklı yaşam
Optimal BeslenmeDiyetin öncelikli görevi Formda olmak Metabolik gereksinimleri karşılayan ve vücudun çalışması için gerekli enerji ve besin ögelerini yeterli miktarda sağlamaktır. Optimal sağlık ve kendini iyi hissetme duygusudur.
Sağlıklı Yemek Tabağı Besin gruplarına göre sağlıklı beslenme tabağı TÜBER, 2015
Fiziksel Aktivite
• Kentleşmeye bağlı bazı çevresel faktörler, insanların daha aktif hale gelmesini engellemektedir. Örneğin; • Yoğun trafik, • Hava kirliliği, • Spor salonlarının, park ve kaldırımların yetersiz olması, • Açık alanlarda şiddete uğramaktan korkmak.
Yeterli düzeyde düzenli egzersiz yapmak; • Hipertansiyon, koroner kalp hastalığı, inme, diyabet, çeşitli kanser türleri (göğüs kanseri ve kolon kanseri dahil) ve depresyon gelişme riskini azaltır. • Akciğerlerin havalanmasını artırarak solunum kapasitesini artırır. • Kas kütlesini ve kardiyorespiratuar zindeliği arttırır. • Kemikleri ve sağlık fonksiyonlarını geliştirir. • Öğün planına uyumu kolaylaştırır. • Düşme riskini ve buna bağlı kalça-omurga kırıklarını azaltır. • Enerji gereksinimini yağları yakarak karşılama alışkanlığı getirerek metabolizmayı hızlandırır ve vücut ağırlığının kontrolüne katkıda bulunur
Yaşlara Göre Egzersiz Önerileri 5-17 yaş çocuk ve adölesanlar haftada en az 3 gün en az 60 dk/gün direnç egzersizi ile birlikte orta-ağır şiddetli aerobik aktivite önerilmektedir. 18-64 yaş için; 65 yaş ve üzeri için WHO, 2015 Egzersiz e Haftada ≥3 kez, en az 320 dgaükiknad(eennazf1a5z0ladakaikraa/hafta), orta şiddette aerobik egzersiz önerilmektedir. En az 75 dakika/hafta (hvafetardialm3 geümn 2e0 ldidk/igrü!n!) ! ağır şiddette aerobik egzersiz Ardışık olmayan günlerde 2-3 kez/hafta direnç egzersizi önerilmektedir. Diyabetli yaşlılar için haftada 2-3 gün esneklik ve denge antremanı önerilmektedir.
Fiziksel Aktiviteyi Arttırmak İçin: Fiziksel aktivite, ilgili sektörlerle işbirliği içerisinde günlük yaşam faaliyetleri ile desteklenmektedir. Yürüyüş, bisiklet ve diğer aktif ulaşım sistemleri herkes için erişilebilir ve güvenli olmalıdır. İş ve işyeri politikaları fiziksel aktiviteyi arttırmaya yönelik olmalıdır. Okullar öğrencilerin boş zamanlarında fiziksel aktivite yapabilecekleri güvenli alanlara sahip olmalıdır. İyi bir beden eğitimi, çocukların hayatları boyunca fiziksel olarak aktif kalmalarını sağlayacak davranışların gelişmesini sağlar. Spor salonları, herkesin spor yapabileceği olanaklar sunmalıdır.
2010'da WHO tarafından yayınlanan \Sağlık İçin Fiziksel Aktivite Üzerine Küresel Öneriler\, fiziksel aktivite ile bulaşıcı olmayan hastalıkları önlemeye odaklanmıştır. Fiziksel aktivite politikaları Dünya Sağlık Örgütü’ne üye devletlerin %80’inde geliştirildi, ancak 2013’te bunların yalnızca %56’sı faaliyete geçirildi. Ulusal ve yerel yetkililer, fiziksel aktiviteyi arttırmak ve kolaylaştırmak için çeşitli politikalar da sürdürmektedir.
WHO’nun küresel olarak fiziksel aktivite düzeyini artırmak için önerileri: • Fiziksel aktivitenin artırılması için ulusal kılavuzlar geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. • Politikaların ve eylem planlarının tutarlı ve tamamlayıcı olmasını güvence altına almak için fiziksel aktivite diğer politika sektörlerine entegre edilmelidir. • Fiziksel olarak aktif olmanın yararlarına ilişkin farkındalığı artırmak için kitle iletişim araçları kullanılmalıdır. • Fiziksel aktiviteye teşvik eden eylemlerin izlenmeli ve denetlenmelidir. WHO, 2015
OBEZİTENİN ÖNLENMESİNDE SOSYO-EKOLOJİK ÇERÇEVE DİKKATE ALINMALIDIR!... Diabetes Care 2008, 31(11), 2211-2221 Medya Besin Sanayi Kanunlar BİREYSEL Aile Değerler Kültür Kişilerarası Örgütsel Toplum Kamu politikası Devlet İnanç örgütleri Toplumsal örgütler Okullar Sağlık hizmeti Parklar-Rekreasyon
TEŞEKKÜR EDERİM…
Obezite: Sağlıklı Beslenme Kültürü Ve Fiziksel Aktivite
Yıl : 2020
Anahtar Kelimeler
Daha fazla görüntüle