| Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
|---|---|---|---|
| 01. | Enerji̇ Ve Besi̇n Ögeleri̇ | ppt | Sunumu İndir |
Transkript
ENERJİ ve BESİN ÖGELERİIIVitaminler-Mineraller-SuBESLENME VE DİYETETİKTE TEMEL KAVRAMLAR
İnsanlar da dahil olmak üzere, yüksek yapılı hayvan organizmalarının yaşamlarını sürdürebilmeleri için sadece karbonhidrat, protein ve yağ almaları yeterli olmaz. Bunların vücutta kullanılabilmesi ve diğer bazı spesifik fonksiyonlar için az miktarda bazı yardımcı maddelere ihtiyaç vardır
VİTAMİNLER
Vitaminler; • vücutta metabolik olayların normal bir şekilde oluşması ve sağlıklı durumun sürdürülmesi için gerekli olan, • fakat vücutta sentez edilemeyen ve bu nedenle dışarıdan besinlerle alınması gereken organik bileşiklerdir. 4Vitamin, Latince yaşam anlamına gelen‘vita’ sözcüğünden kaynaklanır.
Vitaminler; organizmada enerji sağlamazlar,ancak bazıları enerji oluşumunda fonksiyon yaparken, bazıları da farklı doku ve organizmalarda spesifik görevlerde rol alırlar.5
Vitaminler Yağda Eriyen VitaminlerSuda Eriyen VitaminlerVitamin AVitamin DVitamin EVitamin KB vitaminleriTiamin (B1)Riboflavin (B2)NiasinB6 PiridoksinFolik asit B12 VitaminiPantotenik asitBiotinC vitamini
VİTAMİNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİYağda çözünen (eriyen) vitaminler (A, D, E, K)• Yağda ve yağ çözücülerinde çözünürler.• Ön maddeleri (provitamin) vardır.• Günlük dozun üzerinde alınınca, vücuttan atılmaz depolanırlar.• Yetersizlik belirtilerinin ortaya çıkışı yavaş olur.Suda çözünen (eriyen) vitaminler [B grubu (Tiamin, Riboflavin, Niasin, B6 vitamini, Folik asit, B12 vitamini, Pantotenik asit....) ve C vitamini)]• Suda çözünürler.• Ön maddeleri yoktur.• Günlük dozun üzerinde alınırsa idrarla atılır.• Yetersizlik belirtilerinin ortaya çıkışı yağda eriyenlerden daha hızlı olur.7
Vitamin AdıVücuttaki GöreviEksikliğinde Vücutta Görülen BelirtilerBulunduğu BesinlerAGörmede, büyüme, enfeksiyonlara dirençte etkiliGece körlüğü, gözde çeşitli sorunlar, kuru ve sert deri Karaciğer, süt, yumurta ve tereyağı, havuç, yeşil yapraklı sebzeler, kayısı gibi turuncu meyvelerDKemik ve diş oluşumunu sağlar, kanserden korurRaşitizm, osteoporoz(kemik kaybı ve kırıklar), osteomalasi (kemiklerde yumuşama)…..Esas güneş ışığıBalık yağı, tereyağı, yumurta, E Çeşitli kanserlerden korur Yorgunluk, isteksizlik, anemiBitkisel yağlar, yeşil yapraklı sebzeler, et, süt, tahıl, balık, susam, fındık-ceviz gibi sert kabuklu yemişlerK Kanın pıhtılaşmasını sağlar.Kan pıhtılaşmadığı için kanamalar.Koyu yeşil yapraklı sebzelerYağda Çözünen VitaminerA vitamini ve D vitamini aşırı alındığı zaman vücutta birikir ve toksik etki gösterir.
Vitamin Adı Vücuttaki GöreviEksikliğinde Vücutta Görülen BelirtilerEn Çok Bulunduğu Besinler Tiamin (B1)Karbonhidratlardan enerji oluşmasında görevi var, iskelet kasını korurBeriberi (kas zayıflığı, mental karışıklık, kalp büyümesi, sinir sistemi bozuklukları)Tam tahıllar, tahıllar, kuru baklagiller, organ etleri, sert kabuklu yemişler (fındık vb)Riboflavin (B2)Karbonhidrat, protein, yağ metabolizmasında görevi var, göz ve cilt sağlığı için gerekli Ciltte özellikle dudak, burun, göz kenarlarında yaralarKaraciğer ve diğer organ etleri, süt , peynir, yumurta, yeşil yapraklı sebze, kurubaklagiller, NiasinKarbonhidrat, protein, yağ metabolizmasında görevi varPellegra (ishal, dermatit, sinir sistemi bozuklukları)Maya, karaciğer ve diğer organ etleri, yumurta, etler, buğday, kurubaklagiller, sert kabuklu yemişlerB6Aminoasit ve protein metabolizmasında görevi varMerkezi sinir sisteminde bozukluklar, anemiKaraciğer ve diğer organ etleri, yumurta, etler, tam tahıl, kurubaklagiller, kuru meyveFolatNükleik asit senteziBazı amino asitlerin birbirine dönüştürülmesi ilgilidirAnemi, nöral tüp defektleriKaraciğer, kurubaklagiller, , buğday, yeşil yapraklı sebzelerB12Metabolizmada bazı tepkimelerde yardımcı enzimdirHalsizlik, yorgunluk, pernisiyöz anemi, sinir sistemi bozuklukları.Karaciğer ve diğer organ etleri, etler, balık.. Sadece hayvansal besinlerde bulunurCKollojen doku sentezinde görev alır, kılcal damarları kuvvetlendirir, enfeksiyondan korurYorgunluk, halsizlik görülür, enfeksiyonlara direnç azalır, diş eti kanaması, kılcal damar kanamaları, skorbütKuşburnu, yeşil yapraklı sebzeler, çilek, turunçgillerSuda Çözünen Vitaminer
VİTAMİN YETERSİZLİKLERİNİN NEDENLERİGenel olarak dört başlık altında toplanabilir.1.Yeterli vitamin alınmaması veya besinlerde yeterince bulunmaması2.Besinlerin sindirim ve emiliminin bozulması3.Gereksinimin artmış olması4.Yaşam biçimi 10
MİNERALLER
12MinerallerMineraller besinin yakılması sonucu kül olarak geride kalan inorganik elementlerdir.Mineraller vücut yapısını oluşturan ve birçok işlevi düzenleyen elzem besin ögeleri grubudur. Minerallerin bir bölümü iskelet ve dişlerin yapı taşıdır. Diğer bir bölümü vücut suyunun dengede tutulmasını sağlar.Bazıları vücutta besin ögelerinden enerji oluşmasında, oksijen taşınmasında gereklidir.Bazı mineraller de vücudun çalışmasını düzenleyen enzimlerin bileşiminde yer alır.
• Günlük gereksinmesi 250 mg’ın üzerinde olan mineraller makro minerallerdir. Sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, fosfor bu gruptadır. • Günlük gereksinmesi 20 mg’ın altında olanlara eser elementler denir. Krom, bakır, flor, iyot, demir, manganez, molibden, selenyum ve çinko bunlar arasında yer alır.
Mineral Vücuttaki GöreviEksikliğinde Vücutta Görülen BelirtilerBulunduğu Besinler KalsiyumKemik ve dişlerin yapımında rolü var, kanın pıhtılaşmasını sağlar, sinir iletiminde görevi varKemik ve dişlerde bozukluk, raşitizm, osteomalasiSüt ve süt ürünleri, pekmez, yağlı tohumlar, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, kurutulmuş meyvelerDemirHemoglobinin bileşiminde bulunur, enzimlerin yapısında bulunurAnemi, güçsüzlük, yorgunlık, bağışıklık sistemi bozukluğuKaraciğer ve diğer organ etleri, yeşil yapraklı sebze, kurubaklagiller, kurutulmuş meyveler, pekmezİyotTiroid hormonlarının yapımında rolü varGuvatır, kretenizm, mental gerilikİyotlu tuz, deniz ürünleri, yeşil yapraklı sebzelerÇinko Enzimlerin yapısında bulunurBüyüme geriliği, deri lezyonları, immün yetersizlik, saç dökülmesiKaraciğer, etler, badem, ceviz, buğday, bulgurSodyum Sıvı dengesi, kas sinir çalışmasıKusma, zihin bulanıklığı, kas yorgunluğuTuz, kabartma tozu, salamura besinler, dereotu, organ etleri, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, kahvePotasyum Sıvı dengesi, kas sinir çalışmasıKas yorgunluğu, kalp atışında bozulma, solunum yetersizliğiKahve, kurubaklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, organ etleriMagnezyumKemik ve dişlerin yapımında, Sıvı dengesi, kas sinir sistemindeKan basıncı yükselime kas kasılmalarıSert kabuklu meyveler, kurubaklagiller, tam tahıl ürünleri Mineraller
SU
16• İnsan yaşamı için oksijenden sonra gelen en önemli ögedir.• İnsan, besin almadan haftalarca yaşamını sürdürmesine karşın, susuz ancak birkaç gün yaşayabilir.• İnsan; vücudundaki karbonhidratların ve yağın tümünü, proteinlerin yarısını, vücut suyunun ise %10’unu yitirdiğinde yaşamı tehlikeye girer.SU VÜCUDA ENERJİ VERMEZ.
17• Besinlerin sindirim, emilim ve hücrelere taşınmasını• Metabolik atıkların ve toksinlerin ter, idrar, dışkı ve solunumla dışarı atılmasını• Vücut ısısının denetimini• Hücre içi ve dışı minerallerin dengesini• Eklemlerin kayganlığını sağlar.
18• Günlük sıvı gereksinmesi yetişkinlerde 2-2.5 litre olup, bu miktarın %70-75’i su ile karşılanmalıdır.• Çocuklarda sıvı gereksinmesi alınan her kilokalori için 1-1.5 mL olmalıdır.
ENERJİ19
Enerji Birimi• Beslenme biliminde enerjinin anlatımı ısı enerjisi birimi ile yapılmakta ve bu amaçla kilokalori birim olarak kullanılmaktadır. • Kilokalori (kkal/Kcal): 1 Litre damıtık suyun ısısını 15°C'den 16°C'ye yükseltebilen ısı enerjisi miktarıdır. • Enerji birimi olarak mekanik enerjiyi ifade eden Joul de kullanılmaktadır. • 1 kilokalori = 4184 joul veya = 4.184 kilojoul (kj) veya = 0.004184 megajoul (MJ). 20
• Vücut organlarının çalışabilmesi ve normal ısının sürdürülmesi vücuda alınan besin ögelerinin sağladığı enerji ile mümkündür.• Besinlerin bileşimindeki yağ, karbonhidrat ve proteinler sindirilip yapı taşlarına ayrıldıktan sonra kanla hücrelere taşınırlar.• Solunumla alınan oksijen sayesinde, vitamin ve minerallerin de yardımı ile yakılarak enerji oluştururlar. 21
22• Her besinin sağladığı enerji miktarı farklıdır.• Besinlerin enerji değerleri içerdikleri besin ögelerinin tür ve miktarlarına göre değişir.• Besinlerle alınan; -1 gram karbonhidrat 4 kkal-1 gram protein 4 kkal-1 gram yağ 9 kkal -1 gram alkol 7 kkal verir.Bir besin ne kadar çok yağ içerirse enerji değeri o kadar yüksektir.
Yaşam; • yeterli besin alınması, • besinlerin sindirilmesi,• ince bağırsaklardan kana emilmesi,• hücrelere taşınması, • solunumla alınan oksijen varlığında enerjiye dönüştürülmesi ve • bazı besin ögelerinin hücre onarımı ve yapımında kullanılmasına dayanır.Vücuttaki tüm bu olaylara “metabolizma” denir.
• Diyetle alınan karbonhidrat, yağ ve proteinlerin yapı taşlarına ayrılıp oksijen, mineral ve vitaminlerin yardımıyla yakılıp enerji oluşturulması sürecine “katabolizma” denir.• Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin yapı taşlarının yine vitaminler ve minerallerin yardımıyla birleştirilerek yeni hücrelerin üretilmesi sürecine “anabolizma” denir.Herhangi bir besin ögesinin tek başına yeterli bir etkinliği yoktur. Gerekli tüm besin öğeleri birlikte alındığında, vücut normal büyüme ve gelişimini, sağlıklı ve güçlü çalışmasını sürdürür.
• Enerji harcanmasını gerektiren vücut faaliyetlerinin başında; yaşamın devamlılığı demek olan irade dışı faaliyetler gelmektedir. • Solunum, dolaşım, sindirim, hormonların salgılanması, sinir sisteminin çalışması, kasların hareketi, büyüme ve diğer yaşamı gerektiren bazal metabolik olaylar, enerji harcamasıyla mümkün olmaktadır. 25
• Bazal metabolik olaylar, yaşamın başlangıcından sonuna kadar devam ettiğine göre kişi bu faaliyetler için yeteri kadar enerji harcamak zorundadır. • Bazal metabolizma hızı: Alınan besin ögeleri tamamen kana emildikten sonra hiç hareket etmeden istirahat halinde iken harcanan enerjiyi gösterir. 26
• Aynı amaçla Dinlenme Metabolik Hız deyimi de kullanılmaktadır.• Dinlenme metabolik hız yemeklerin sindirimi için harcanan enerjiyi de kapsar. • Bazal metabolik hız ile arasında %10' luk bir fark olmasına karşın birbiri yerine kullanılabilirler. 27Besinlerin Termik Etkisi (%10)Besinlerin Sindirimi İçin Harcanan Enerji
• Vücudun enerji harcamasını gerektiren diğer bir durum, fiziksel aktivite için harcanan enerjidir. Kişinin yaptığı her çeşit hareket enerji harcamasını gerektirir. • Hareket sıklaştıkça ve ağırlaştıkça enerji harcaması da artar. 28Günlük enerji ihtiyacı; Bireyin;• Yaşına• Cinsiyetine• Fizyolojik durumuna• Fiziksel aktivite düzeyine göre değişir.
Enerji̇ Ve Besi̇n Ögeleri̇
Yıl : 2020
Anahtar Kelimeler
Daha fazla görüntüle