| Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
|---|---|---|---|
| 01. | Okul Öncesi̇nde Kaynaştirma Programlari | pptx | Sunumu İndir |
Transkript
OKUL ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA PROGRAMLARIDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU
DERS İÇERİĞİ ÜNİTE I. KAYNAŞTIRMA MODELİ VE ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ ÜNİTE II. OKUL ÖNCESİNDE PERFORMANS DEĞERLENDİRME VE BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLANLARININ HAZIRLANMASI ÜNİTE III. OKUL ÖNCESİNDE ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ VE ÖĞRETİMSEL UYARLAMALAR ÜNİTE IV. OKUL ÖNCESİ SINIFLARDA SINIF YÖNETİMİ VE PROBLEM DAVRANIŞLARIN KONTROLÜ ÜNİTE V. OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA ORTAMLARINDA DOĞAL ÖĞRETİM ÜNİTE VI. OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA ORTAMLARINDA DİL VE KONUŞMANIN DESTEKLENMESİ ÜNİTE VII. OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARINDA AİLELERLE İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 2
ÜNİTE IV. OKUL ÖNCESİ SINIFLARDA SINIF YÖNETİMİ VE PROBLEM DAVRANIŞLARIN KONTROLÜ 1. KISIM: Etkili Sınıf Yönetimi1. Problem Davranışlar2. Problem Davranışların Nedenleri3. Problem Davranışları Etkileyen Olaylar 2. KISIM: Problem Davranışların Önlenmesi1. Ortamı Düzenleme2. Kural Koyma Ve Uygulama3. Yönerge Kullanma4. Sınıf Rutinleri Oluşturma5. Etkinlikler Arası Geçişleri Kolaylaştırma6. Seçenek Sunma Görseller Kullanma7. Olumlu Davranışları Pekiştirme 3. KISIM: Problem Davranışların Kontrol Edilmesi1. Davranış Değiştirme Sürecinin Aşamaları2. Olumlu Davranışların Artırılması3. Yeni Davranışlar Kazandırılması4. Problem Davranışların Azaltılması5. Kriz Yönetimi 4. KISIM: Örnek OlayDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 3
1. KISIM: Etkili Sınıf Yönetimi1. Problem Davranışlar2. Problem Davranışların Nedenleri3. Problem Davranışları Etkileyen OlaylarDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 4
1. Problem Davranışlar• Etkili sınıf yönetimi, çocukların davranışlarını ve öğrenme etkinliklerini kontrol etmek üzere öğretmenlerin kullandıkları süreçlerin tümüdür. • Sınıf yönetimi olmaksızın öğretimin gerçekleşmesinden söz etmek çok zordur. • Etkili sınıf yönetimi, sınıf kurallarının belirlenmesi, uygun bir sınıf düzeninin sağlanması, öğretim ve zamanın etkili bir şekilde yönetilmesi ve çocukların davranışlarının denetlenerek olumlu bir öğrenme ikliminin geliştirilmesi sürecidir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 5
devam…ÖğrenmeSosyal EtkileşimGüvenlik DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 6
devam…• Sınıfınızda karşılaştığınız problem davranışlar nelerdir? • Sınıftaki bir çocuğun öykü okunurken sessizce ayağını sallaması sizce problem davranış mıdır?• Sınıftaki bir çocuğun öykü okunurken sessizce ayağını sallaması problem davranış mıdır?DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 7
devam…Davranış: Evet/Hayır1. Çocuğun öğrenmesini engelliyor mu? 2. Diğer çocukların öğrenmesini engelliyor mu? 3. Sosyal ilişkileri ve etkileşimi engelliyor mu? 4. Çocuğun kendine güvenini olumsuz etkiliyor mu? 5. Çocuk için zararlı ya da tehlikeli mi? 6. Diğer çocuklar için zararlı ya da tehlikeli mi? 7. Yetişkinler için zararlı ya da tehlikeli mi? 8. Çok sık ya da çok seyrek mi meydana geliyor? Soruya yanıtınız “Evet” ise kutucuğa “X” işareti koyunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 8
2. Problem Davranışların NedenleriÇocuğun kendisi ile ilgili nedenlerEv ve aile yaşantısı ile ilgili nedenlerOkul ve sınıf ile ilgili nedenler Çevresel olaylar ile ilgili nedenler• Sağlık• Yetersizlik• Sosyal beceri eksikliği• Ekonomik sorun• Bağımlılık• Hastalık• Sınıf mevcudu• Personelin eğitimi• Öğretim içeriği• İstenmeyen görev• Hoşa giden ilgi• Talep edilen nesneDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 9
devam…Her davranış bir amaca ulaşmak üzere gerçekleştirilir. Acıkınca……………………Susayınca…………………Yorulunca………………..Sıkılınca…………………..DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 10
devam…Çocuklar neden problem davranış sergilerler?Bir şey elde ederler Bir şeyden kaçarlarDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 11
devam…DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 12
devam…Problem Davranış NedenOyuncağı almak için arkadaşına vurmak Nesne elde etmeArkadaşlarını güldürmek için küfretmek İlgi elde etmeSalıncakta sallanmak için ağlamak Etkinlik elde etmeKeyif almak için ileri geri sallanmak Duyusal uyaran elde etmeIspanak yememek için yemeğini dökmek Nesneden kaçma Öğretmenin dokunmaması için onu itmek İlgiden kaçmaResim yapmamak için defterini yırtmak Etkinlikten kaçmaMüzik sesinden kaçmak için bağırmak Duyusal uyarandan kaçma DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 13
3. Problem Davranışları Etkileyen OlaylarDavranışa Zemin Hazırlayan Uyaranlar• Açlık, susuzluk, hastalık, yalnızlık, uykusuzluk gibi problem davranışın ortaya çıkmasından daha önce ya da problem davranışla birlikte gerçekleşen olaylar ya da durumlardır. Öncüller• Belirli bir zaman dilimi, belirli etkinlikler ya da belirli zamanlar gibi problem davranışın ortaya çıkmasına neden olan ve problem davranıştan hemen önce gerçekleşen durum ya da uyaranlardır. Sonuçlar• Gülümseme, çikolata, oyuncak gibi davranış ortaya çıktıktan sonra davranışı takip eden durum ya da uyaranlardır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 14
devam…Davranışa Zemin Hazırlayan UyaranÖncül Davranış SonuçCenk gece boyunca öksürüğü nedeniyle uyuyamamıştı. Öğretmen öykü okuma etkinliği için Cenk’i minderlere götürmek üzere elinden tuttu. Cenk bağırdı ve öğretmene vurdu. Cenk oyuncak köşesindeki uçağı aldı ve uçurmaya başladı.Öğretmen Cenk’ten uzaklaştıDavranışın Nedeni: Etkinlikten KaçmaDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 15
2. KISIM: Problem Davranışların Önlenmesi1. Ortamı Düzenleme2. Kural Koyma ve Uygulama3. Yönerge Kullanma4. Sınıf Rutinleri Oluşturma5. Etkinlikler Arası Geçişleri Kolaylaştırma6. Seçenek Sunma7. Görseller Kullanma8. Olumlu Davranışları PekiştirmeDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 16
1. Ortamı DüzenlemeGüvenliği Sağlayınız• Güvenli ortam oluşturunuz• Çocuklara zarar verecek eşyaları onların ulaşamayacağı yerlere koyunuzUyaranları Kontrol Altına Alınız• Isı, ışık ve ses gibi uyaranları kontrol altına alınız• Uyaranların çok fazla olması kadar çok az olmasının da öğrenmeyi etkilediğini unutmayınızDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 17
devam…Etkinlik Köşeleri Oluşturunuz• Çocuklar kendi ilgilerini çeken etkinliklerle meşgul olduklarında problem davranış sergileme olasılıkları azalır.Ortamı Sadeleştiriniz• Özellikle akademik çalışmaların yapıldığı ortamda çocukların dikkatini çekebilecek türde çok fazla uyaran olmadığından emin olunuz• Örneğin, masanın üstünde duran renkli kalemler ya da sesli oyuncaklar etkinlik sırasında çocukların dikkatini dağıtacağından öğretimi kesintiye uğratabilir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 18
2. Kural Koyma ve Uygulama• Okulöncesi dönemdeki çocuklar öğretmenlerin kendilerinden beklentilerini, sınıf içinde uygun olan ve uygun olmayan davranışların neler olduklarını bilmezler• Bu durumda problem davranışların ortaya çıkma olasılığı da artar• Sınıf içinde bazı kurallar koymak, bu kurallar konusunda çocukları bilgilendirmek ve kuralları tutarlı biçimde uygulamak önemlidirDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 19
devam…Kuralları Belirleyiniz• Öncelikle çocuklarla birlikte sınıfınız için önemli olan kuralların bir listesini oluşturunuz• 3-5 arasında kural belirleyiniz• Kural listesinden sınıfınız için uygun olan birkaç kuralı siz seçiniz, birkaç kuralı ise çocukların seçmesine izin veriniz• Çocukların kendi belirledikleri kurallara uygun davranışlar sergilemeleri daha kolay olacaktırDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 20
devam…Kuralları Açık ve Olumlu İfade Ediniz• Kuralları kısa ve açık ifade ediniz• “Hayır” ve “Yok” sözcüklerini ya da olumsuzluk eklerini mümkün olduğunca kullanmayınız• Uygun olmayan davranışa odaklanmak yerine uygun olan davranışlara odaklanmaya çalışınızSonuçları Belirleyiniz• Konulan kuralların etkili olabilmesi için çocukların kurala uyduklarında ya da uymadıklarında ne gibi sonuçlarla karşılaşılacaklarını bilmeleri önemlidir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 21
devam…Kuralları Yazınız• Çocuklar kuralları hatırlamakta güçlük yaşarlar.• Kuralları resimlendirip poster olarak sınıfın bir yerine asınız. • Görsellerin anlaşılır olduğundan, kuralların önem derecesine göre sıralandığından, posterin yeterince büyük olduğundan ve posterin çocukların dikkatini çekecek bir yere asıldığından emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 22
devam…Kuralları Öğretiniz• Kuralları öğretirken her kuralı çocuklara tanıtınız. • Kuralın ne olduğunu açıklayınız ve kuralın nasıl gerçekleştirileceğini çocuklara gösteriniz. • Çocukların kuralı gerçekleştirmeleri için fırsat veriniz. • Kurala ilişkin hem olumlu hem de olumsuz örnekler sununuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 23
devam…Kuralları Tekrarlayınız/Gözden Geçiriniz• Kuralları öğrettikten sonra her gün düzenli olarak tekrar ediniz. • Günün başında ya da problem davranışların ortaya çıkma olasılığını düşündüğünüz etkinliklerden önce çocukların dikkatini kurallar posterine çekerek kuralları ve sonuçlarını tekrar etmek kuralların öğrenilmesi açısından önemlidir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 24
devam…Kuralları Uygulayınız• Kuralları tutarlı biçimde uygulayınız. • Gün içinde kuralları hatırlatınız.• Kurallara uyan çocukları ödüllendiriniz.• Kurallara uymayan çocuklara daha önce belirlenen sonuçları uygulayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 25
3. Yönerge Kullanma• Yönerge, çocuktan yapmasını istediğimiz davranışı açıkça söylemektir. • Bir davranışı ya da görevi yerine getirmeyen çocuklar varsa, bunun nedenlerinden birisi, çocukların verdiğiniz yönergeyi anlamamaları olabilir.Dikkati Çekiniz• Yönerge vermeden önce çocuğun dikkati size yöneltilmiş değilse onun dikkatini çekmeye çalışınız. • Çocuğa yaklaşınız, adını söyleyiniz, göz kontağı kurunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 26
devam…Açık ve Anlaşılır Olunuz• Yönergelerin açık ve anlaşılır olduğundan emin olunuz. • Çocuğun anlayabileceği dil ve kısa yönergeler kullanınız. • Yönergelerin uzunluğunu belirlemek üzere çocukların her bir yaşı için bir sözcük tercih edebilirsiniz. • Deyimler ya da soyut sözcükler kullanmaktan kaçınınız.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 27
devam…Bir Seferde Bir Yönerge Veriniz• Bir seferde tek bir yönerge veriniz, uzun yönerge listesi yapmaktan kaçınmaya dikkat ediniz. • Çocuklar yönergeleri unutabilir, anlayamayabilir ya da şaşırabilir.Gerçekçi Olunuz• Verdiğiniz yönergelerin çocuklar tarafından yerine getirilebileceğinden emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 28
devam…Olumlu Olunuz• Yönergelerinizi olumlu biçimde ifade ediniz. • Çocuklara yapılmayacakları söylemek yerine yapılacakları söyleyiniz. Emir Cümlesi Kullanınız• Çocuklara yönerge verirken soru cümlesi kullanmak yerine emir cümlesini tercih ediniz. • Emir cümlelerini kullanırken ses tonunuzun kibar ve hoş olduğundan emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 29
devam…Pekiştiriniz• Çocuklar yönergeleri yerine getirdiklerinde çocukları pekiştiriniz. • Çocukları ne kadar çok pekiştirirseniz çocukların da yönergeyi yerine getirme davranışlarının o kadar çok artacağını aklınızdan çıkarmayınız.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 30
4. Sınıf Rutinleri Oluşturma• Rutin, gün içinde yapılan etkinliklerin belli bir sırayla gerçekleştirilmesidir. • Rutinler tahmin edilebilirliği ve öğretimin verimliliğini artırır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 31
devam…Etkinlikleri ve Sürelerini Belirleyiniz• Etkinlikleri belirleme işine çocukları dahil ediniz. • Çocukların hoşlanmadıkları ya da zor olan etkinliklerin de listede yer almasını sağlayınız. • Etkinliklerin listesini yapınız. • Zorunlu etkinlikleri olmaları gereken zaman dilimlerine yerleştiriniz. • Etkinlikleri 20-30 dakika arasında tutunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 32
devam…Rutinler Panosu Hazırlayınız• Sınıf rutinleri için bir pano hazırlayınız ve panonun çocukların yaşına ve işlevde bulunma düzeylerine uygun olduğundan emin olunuz. • Panoya her etkinliği ifade edecek bir görsel ve karşısına da etkinliğin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğini gösteren bir saat yapıştırınız.• Etkinlikleri, en az tercih edilenden en fazla tercih edilene doğru sıralayınız.• Panoyu sınıfta öğrencilerin görebileceği bir yere asınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 33
devam…Rutinleri Uygulayınız • Rutinlere bağlı kalınız. • Rutinlerde yapılacak değişiklikler problem davranışa neden olacaktır. • Değişiklik yapmanız gerekiyorsa bu durumda, günün başında rutinler panosunda bu değişikliği yapınız ve çocukları bilgilendiriniz. • Rutinlere uygun davranan çocukları pekiştiriniz.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 34
DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 35
5. Etkinlikler Arası Geçişi Kolaylaştırma• Okulöncesi dönemdeki çocuklar okulda geçirdikleri zamanın %20-35’ini bir etkinlikten başka bir etkinliğe geçişte harcarlar. • İyi planlanmadığında, etkinlikler arası geçişler sırasında problem davranışlarla karşılaşabilir ve bu problem davranışlarla başa çıkmaya çalışırken öğretim zamanının büyük bir kısmını geçişler sırasında kaybedebilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 36
devam…Gün İçindeki Geçişleri Belirleyiniz• Gün içinde kaç kez geçiş olacağı, bu geçişlerin hangi zamanlarda olacağı, geçişlerde ortam değişikliği olup olmayacağı ve geçişin ne kadar süreceğini belirleyiniz.• 10.00’daki serbest oyun etkinliğinden, 10.30’daki sanat etkinliğine geçiş…DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 37
devam…Geçiş İçin Çocukları Uyarınız• Bir etkinlikten diğerine geçmeden önce çocukları devam etmekte olan etkinliğin biteceği ve yeni bir etkinliğe geçileceği konusunda uyarınız. • Geçiş için yapacağınız uyarının etkinlik tamamlanmadan önce yapıldığından emin olunuz.• Yönerge, şarkı, zil, görseller, vb.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 38
devam…Geçişlerde Çocuklara Yardım Ediniz• Etkinliği bitirmekte güçlük yaşayan ve yardıma gereksinim duyan çocukların sizden, akranından ya da başka bir yetişkinden yardım almasına izin verin.• Çocukların geçişi tamamlamaları için mutfak alarmları ya da cep telefonları gibi sesli ya da anahtarlık gibi görsel hatırlatıcıları kullanın. • Etkinliklerin gerçekleştirileceği ortamlara önce-sonra kartları asarak etkinlik geçişinde kullanın. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 39
devam…Geçişlerde Uyarlama Yapınız• Bazı geçişler sınıfın işleyişini aksatacak ya da sınıf trafiğini bozacaktır. • Bu gibi durumlarda geçiş yapacak çocukların sayısında ya da sırasında uyarlamalar yapınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 40
6. Seçenek Sunma• Seçenek sunma, iki ya da daha fazla yiyecek, içecek, nesne ya da etkinlik arasından seçim yapmaları için çocuklara fırsat vermektir. • Araştırma bulguları seçenek sunmanın, problem davranışların ortaya çıkmasını engellediğini ve olumlu davranışları artırdığını göstermektedir. • Çocukların kendi seçtikleri uyaranla etkileşmeleri hem onların isteklerini artırır hem de çocuklarla öğretmen arasında olumlu bir etkileşim sağlar. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 41
devam…Seçim Fırsatlarını Belirleyiniz• Gün içinde gerçekleştireceğiniz hemen hemen tüm etkinliklerde seçim fırsatları yaratabilirsiniz• Aynı amaca hizmet eden farklı etkinlikler arasında, etkinlik sırasında kullanacağınız araç-gereçler arasında, etkinliğin gerçekleştirileceği ortamlar ya da zamanlar arasında çocuklara seçenekler sunabilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 42
devam…Seçeneklerin Nasıl Sunulacağına Karar Veriniz• Çocuklara doğrudan “Davul mu çalmak istersin yoksa zil mi?” şeklinde soru sorabilirsiniz. • Çocuklara seçeneklere ilişkin gerçek nesneleri yani davulu ve zili göstererek soruyu sorabilirsiniz. • Çocuklara seçeneklere ilişkin resimli ya da fotoğraflı kartları göstererek soruyu sorabilirsiniz.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 43
devam…Seçenek Sunmayı Kullanınız• Seçenek sunmaya öncelikle iki seçenekten başlayınız ve giderek seçeneklerin sayını artırınız. • Sunduğunuz seçeneklerin yalnızca sizin onayladığınız seçeneklerden oluşmasına özen gösteriniz. • Çocuğun sürekli aynı seçeneğe yönelmesi gibi bir durumlarla karşılaştığınızda seçenekleri değiştirmeyi deneyiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 44
7. Görseller Kullanma• Görseller, çocukların sınıf içinde yapmaları ya da yapmamaları gereken davranışlara rehberlik edecek resim, çizim, işaret ya da fotoğraf gibi materyallerdir. • Görseller çocukların, anadil etkinliği sırasında oturacakları minderleri, yemek sırasında kullanacakları sandalyeleri, sırada beklerken duracakları yerleri, bir işi yaparken izleyecekleri basamakları işaret ederler. • Etkinlik sırasında ya da etkinlikler arası geçişlerde ortaya çıkabilecek problem davranışlar önlenmiş olur.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 45
devam…Kullanacağınız Olası Görselleri Belirleyiniz• Karmaşanın fazla yaşandığı, zamanın çok harcandığı ve problem davranışların yoğun sergilendiği ortamları ya da etkinlikleri ve yaşanan sorunları en aza indirmek üzere nerelerde ne tür görseller kullanabileceğinize karar veriniz. • Oturmak, sıraya girmek, kapıdan dışarı çıkmamak, sırayı görmek, vb.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 46
devam…Görselleri Hazırlayınız• Şekil ya da işaret gibi görselleri hazırlamak için Microsoft Office programlarını, karikatür, resim ya da çizim gibi görseller için gazete, dergi ya da arama motorlarını kullanabilirsiniz. • Fotoğrafları kendiniz çekebilirsiniz. • Görsellerin çocuklar tarafından anlaşılabildiğinden, ilgi çekici olduğundan ve çocukların dikkatini dağıtacak yoğunlukta olmadığından emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 47
devam…Görselleri Açıklayınız• Görsellerin ne anlam ifade ettiğini çocuklara mutlaka açıklayınız. • Yapacağınız açıklamalar tüm çocukların görselleri aynı şekilde yorumlamalarını sağlayacağından işleyişi kolaylaştıracaktır. • Mümkünse görselleri ilgili yerlere çocuklarla birlikte yerleştiriniz ve açıklamaları bu sırada yapınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 48
8. Olumlu Davranışları Pekiştirme• Olumlu davranışlarından sonra çocuğa hoşuna giden bir uyaran verilmesi ve çocuğun bu olumlu davranışları ileride tekrar etme olasılığının artmasına pekiştirme; çocuğun hoşuna giden uyarana ise pekiştireç adı verilmektedir. • Olumlu davranışlara odaklanmak ve bu davranışları pekiştirmek çocuklara olumlu yaşantılar sağlayacağından problem davranışların ortaya çıkmasını da engelleyecek, çocukların olumlu davranışlarının artmasını ve kalıcı olmasını sağlayacaktır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 49
devam…Pekiştireçleri Belirleyiniz• Okulöncesi dönemdeki çocukların pek çoğunun hoşuna gidebilecek yiyecek, nesne ya da etkinlikler benzer olmasına karşın, pekiştireçlerin çocuklar için bireysellik göstereceğini ve bir çocuk için etkili olan bir pekiştirecin başka bir çocuk için etkili olmayacağını unutmayınız. • Etkili pekiştireçleri belirlemek üzere şunlar yapılabilir; Gözlem yapmak Çocukla konuşmak Çocuğun yaşamındaki kişilerle konuşmakDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 50
devam…Pekiştireç Listesi Hazırlayınız• Etkili olduğunu düşündüğünüz pekiştireçlerden bir liste oluşturunuz. • Listeyi yazılı biçimde hazırlarsanız sizin işiniz kolaylaşır; ancak listeyi resimli hazırlarsanız çocuklar listeye bakarak istedikleri pekiştireci seçeceğinden sınıf içi kullanım kolaylaşır. • Çocukların kendi pekiştireçlerini kendilerinin seçmeleri yaşam kalitesini artırmak üzere atılmış bir adımdır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 51
devam…Pekiştireçleri Kullanınız • Çocukların olumlu davranışları için pekiştireçleri kullanınız; ancak oldukça dikkatli davranınız. • Sınıf içinde ulaşılması ve kullanılması kolay olan, etkinliği kesintiye uğratmayacak pekiştireçler kullanmaya çalışınız. • Pekiştirecin davranışa uygun olup olmadığını kontrol ediniz.• Pekiştireçleri olumlu davranışın hemen ardından veriniz ve pekiştireci neden verdiğinizi çocuğa açıklayınız.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 52
devam…• Pekiştireçlerin çocuk için etkili olduğundan ve çocukta doygunluk yaratmayacak miktarda verildiğinden emin olunuz. • Pekiştireçlerin etkililiğini koruması için pekiştireçleri zaman zaman çeşitlendiriniz ya da değiştiriniz.• Yiyecek-içecek ya da nesne pekiştireçlerini mümkün olduğunca sosyal pekiştireçlerle birlikte veriniz, bir süre sonra yiyecek-içecek pekiştireçlerini geri çekiniz. • Sembol pekiştireçlerin kullanımını çocuklara mutlaka öğretiniz. • Önceleri pekiştireci olumlu her davranışın ardından verirken pekiştireçleri zaman içinde giderek azaltınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 53
3. KISIM: Problem Davranışların Kontrol Edilmesi1. Davranış Değiştirme Süreci2. Olumlu Davranışların Artırılması3. Yeni Davranışlar Kazandırılması4. Olumsuz Davranışların Azaltılması5. Kriz Yönetimi DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 54
1. Davranış Değiştirme Sürecinin AşamalarıDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 55
devam…Davranışı Belirleyiniz• Sınıf içinde pek çok problem davranış kendiliğinden göze çarpar; ancak göze çarpan bu davranışların gerçekten problem davranış olup olmadığını belirlemek önemlidir. • Davranışın, problem davranış olduğundan emin olunuz. • Birden fazla problem davranış olduğunda hangi problem davranışın öncelikli olduğuna karar veriniz. • Öncelikli davranışa karar verirken; çocuk ya da çevresindekiler için en fazla tehlikeli olan, öğrenmeyi ve sosyal etkileşimi olumsuz yönde en fazla etkileyen davranışlar üzerinde durunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 56
devam…Davranışı Tanımlayınız• Problem davranışı tanımlamak davranışı doğru bir şekilde ölçmek için gereklidir. • Problem davranışı tanımlamak, davranışı gözlenebilir, sayılabilir ve herkes tarafından anlaşılabilir şekilde yazmaktır. • Saldırganlık nedir?• Davranışı tanımlamak için en iyi yol, çocuğun tam olarak ne yaptığını ifade etmektir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 57
devam…Davranışla İlgili Bilgi Toplayınız• Bilgi toplamak üzere problem davranışı sergileyen çocuğun çevresindeki kişilerle görüşebilir, çocuğu farklı ortamlarda doğrudan gözleyebilir ya da bunların her ikisini birlikte yapabilirsiniz. • Davranış hakkında bilgi toplarken; davranıştan hemen önce ve hemen sonra neler olduğunu, davranışın nerede, ne zaman, kimlerle birlikteyken ve hangi sıklıkla ortaya çıktığını, davranışın ne kadar süreyle devam ettiğini belirlemeye çalışınız. • Davranıştan önce ve sonra ne olduğunu bilmenin davranışları kontrol etmek açısından önemli olduğunu unutmayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 58
devam…Tarih: 19.01.2012 Gözlenen: Mete ÇetinGözlem Saati: 10.40-10.55 Gözleyen: Tülay GüneşZamanOrtamDavranış Öncesi(Öncül)DavranışDavranış Sonrası(Sonuç)10.42 Sayma etkinliğiÖğretmen Mete’ye 1’den 20’ye kadar saymasını söyledi.Mete bağırdı.Ağlamaya başladı.Öğretmen başka bir çocuktan saymasını istedi. 10.51 Sayma etkinliğiÖğretmen Mete’ye masadaki boncukları saymasını söyledi.Mete masadaki boncukları yere attı. Öğretmen Mete’ye sınıfın köşesine gidip beklemesini söyledi. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 59
devam…Gözlenen : Gözleyen : Hedef Davranış : İzinsiz konuşmaDersTarih1. EtkinlikDaire zamanı2. EtkinlikKitap okuma3. EtkinlikMasa başı çalışma4. EtkinlikMüzikToplam05.03.2012 / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / 2106.03.201207.03.201208.03.201209.03.2012ToplamDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 60
devam…Gözlenen : Gözleyen : Hedef Davranış : TarihGözlemZamanıHer Bir Davranışın Gerçekleşme SüresiDavranışın Oluşum SıklığıDavranışın Toplam SüresiOrtalama Süre05.03.201210.00-10.4020 sn., 32 sn., 47 sn., 36 sn., 64 sn., 42 sn., 22 sn.7 263 sn. (4 dk. 23sn.)37,5 sn.06.03.201207.03.201208.03.201209.03.2012DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 61
devam…Davranışın Nedenini Belirleyiniz• Topladığınız bilgilerde problem davranışın hangi olay ya da durumdan sonra gerçekleştiği ve problem davranış gerçekleştikten sonra hangi olay ya da durumun olduğu yer alacaktır. • Topladığınız bu bilgilere dayalı olarak problem davranışın nedenini belirlemeye çalışınız. • Problem davranışın nedenini belirlemenin, davranışı değiştirmek üzere kullanacağınız tekniği seçmede önemli olduğunu ve problem davranışların elde etme ve kaçma olmak üzere iki temel nedeni olduğunu hatırlayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 62
devam…Davranış Değiştirme Tekniğini Seçiniz ve Uygulayınız• Öncelikle problem davranışların önlenmesine ilişkin teknikleri kullanınız. • Problem davranışların önlenmesine ilişkin teknikleri kullanırken bir yandan çocukların olumlu davranışlarını artırmaya çalışınız. • Yaptığınız tüm çalışmalara rağmen problem davranış ortaya çıkmış ise, problem davranışların azaltılmasına ilişkin teknikleri kullanınız.• Teknikleri kullanırken ortaya çıkabilecek problem davranış krizine ilişkin kriz yönetimi planlamayı ihmal etmeyiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 63
devam…Davranış Değiştirme Uygulamasını İzleyiniz• Davranış değiştirme tekniği uygulandığı sürece problem davranışın sıklığı ya da süresinde ne gibi değişiklikler olduğu izlenmelidir. • Davranış değiştirme tekniğini uygulamaya başlamadan önce davranışın sıklığı ya da süresine ilişkin tutuğunuz kayıtları davranış değiştirme tekniğini kullandığınız süre boyunca da tutmaya devam ediniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 64
devam…• Bu kayıtlar size davranış değiştirme tekniğinin işe yarayıp yaramadığını görmeniz açısından fayda sağlayacaktır. • Problem davranış tamamen ortadan kalkabilir, siz bu durumda tekniği uygulamayı sonlandırabilirsiniz. • Problem davranış tamamen ortadan kalkmayabilir; ancak önemli ölçüde azabilir, siz bu durumda tekniği uygulamaya devam edip yavaş yavaş geri çekebilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 65
devam…• Problem davranışta çok az azalma olabilir ya da hiçbir değişiklik olmayabilir, siz bu durumda öncelikle problem davranışın nedenini sonra da kullandığınız tekniği gözden geçirerek etkili olabilecek yeni bir teknik belirleyebilirsiniz. • Kullandığınız davranış değiştirme tekniğinin etkililiğini belirlemek üzere tutuğunuz kayıtları grafiklerle görsel olarak betimleyiniz. Böylece problem davranışta meydana gelen değişiklikleri grafik üzerinde kolaylıkla görebilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 66
2. Olumlu Davranışların Artırılması• Olumlu Pekiştirme• Olumsuz Pekiştirme • Sembol Pekiştirme• İzlerlik Sözleşmesi • Kendini Yönetme DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 67
Olumlu Pekiştirme• Olumlu pekiştirme, davranışın ardından hoşa giden uyaran verilmesi ile bu davranışın ileride tekrar oluşmasının sağlanmasıdır• Örneğin, parmak kaldırarak söz isteyen bir çocuğa “Aferin, ne güzel söz istiyorsun.” diyerek sözel olarak pekiştirebilirsiniz ve yaptığınız bu pekiştirme çocuğun ileride parmak kaldırarak söz isteme davranışını tekrar sergilemesine yol açabilir.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 68
Olumsuz Pekiştirme• Olumsuz pekiştirme, davranışın ardından gerçekleşen itici uyaranın ortadan kaldırılması ile bu davranışın ileride tekrar oluşmasının sağlanmasıdır. • Olumlu pekiştirmede olduğu gibi olumsuz pekiştirmede de davranışın artması söz konusudur; ancak olumlu pekiştirmede ortama bir uyaran eklenirken, olumsuz pekiştirmede ortamdan bir uyaran çekilir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 69
devam…• Olumsuz pekiştirmenin kullanımına eğitim ortamlarında özellikle de okulöncesi eğitim ortamlarında genellikle yer verilmemektedir. • Bunun nedenlerinden ilki, eğitim ortamlarında hoşa gitmeyen/itici uyaran oluşturmanın kolay olmaması; ikincisi, olumsuz pekiştirme girişimlerinin öğretmen ve öğrenci arasındaki etkileşime zarar vermesi; üçüncüsü ise özellikle okulöncesi dönemdeki çocukların itici uyaranların üstesinden gelmelerini sağlayacak olumlu davranışlara sahip olmamalarıdır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 70
Sembol Pekiştirme• Sembol pekiştirme, olumlu davranışların artırılmasının yanı sıra problem davranışların azaltılmasında da etkili olduğundan sınıf içinde kullanılması sıklıkla önerilen bir tekniktir. • Sembol pekiştirme, olumlu davranışlarından sonra çocuğa marka ve jeton gibi tek başına bir anlamı olmayan nesnelerin verildiği, daha sonra çocuğun biriktirdiği bu nesneleri kendisi için anlamlı olan nesne ya da etkinliklere (pekiştireçlere) dönüştürdüğü bir sistemdir. • Uygun biçimde düzenlendiğinde hemen her yaş ve düzeydeki çocuklarda kullanılabilir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 71
devam…Pekiştirilecek Davranışları Belirleyiniz • Çocuklardan gerçekleştirmelerini beklediğiniz davranışları belirleyiniz. • Bu davranışlar, belirlediğiniz sınıf kuralları ya da çocukların mutlaka gerçekleştirmelerini istediğiniz davranışlar olabilir. • Örneğin, izin isteyerek konuşma, etkinliği tamamlama, araç-gereçlerini temizleme gibi davranışlar olabilir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 72
devam…Kullanılacak Sembolleri Belirleyiniz • Marka, kupon, jeton, misket, boncuk, gülen yüz, eski bozuk para, pul ya da yıldız en yaygın kullanılan sembollerdir. • Sembolün, çocukların yaşına uygun olduğundan, çocuklar için tehlike oluşturmadığından, sembolün kolay saklanabildiğinden ve başka yerlerden temin edilemeyeceğinden emin olunuz. • Çocukların kolay temin edebileceği bir sembol kullanacaksanız sembolünüze ayırt edici bir özellik ekleyerek farklılaştırınız. • Kullanacağınız sembole bağlı olarak çocukların sembolleri nasıl ve nerede saklayacağını da planlayınız.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 73
devam…Davranışların Değerini Belirleyiniz • Her bir davranış gerçekleştirildiğinde kaç sembol kazanılacağını belirleyiniz. • Kolay olan davranışlar için az, daha karmaşık ve zor olan davranışlar için fazla değer belirlemeye dikkat ediniz. • Birbirine benzer zorluktaki davranışlar için ise aynı değerleri belirleyebilirsiniz. • Davranışların değerini belirlerken tüm çocukların mutlaka sembol kazanabilecekleri şekilde bir düzenleme yapmaya özen gösteriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 74
devam…Pekiştireçleri Belirleyiniz • Olumlu davranışları sergilediklerinde çocukların kazanacakları pekiştireçleri belirleyiniz. • Sembol pekiştirmede kullanacağınız pekiştireçleri çocuklarla birlikte belirleyiniz ve farklı değerlerde çeşitli pekiştireçlerin olmasına dikkat ediniz. • Farklı değerlerde pekiştireçler olması hem az sayıda hem de çok sayıda sembol kazanan çocukların pekiştireç kazanmasını sağlayacağından oldukça önemlidir.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 75
devam…Sembollerin Ederlerini Belirleyiniz • Pekiştireçlerin kaç sembol karşılığı kazanılacağını belirleyiniz. • Sembollerin ederlerini belirlerken kolayca ulaşılabilecek pekiştireçlerin daha az sembolle, zor ulaşılabilecek pekiştireçlerin daha fazla sembolle dönüştürülebileceği bir sistem oluşturduğunuzdan emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 76
devam…Sembol Pekiştirme Sisteminin Açıklayınız• Sembol pekiştirme sistemini çocuklara açıklayınız. • Açıklama yaparken çocuklara, daha önceden belirlenen davranışları her sergilediklerinde kaç sembol kazanacaklarını, kaç sembol karşılığında hangi pekiştirece ulaşacaklarını, kazandıkları bu sembolleri ne zaman bir pekiştirece dönüştüreceklerini ifade ediniz. • Çocuklara sistemi örneklerle açıklamak için gerekiyorsa canlandırma çalışmaları yapınız ve canlandırmalar sırasında çocukların sistemi anladıklarından emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 77
devam…Sembol Pekiştirme Sistemini Kullanınız• Sistemi kullanırken önceleri, çocukların çok fazla sayıda sembol kazanmalarını sağlayacak; ancak çocuklar sistemi kolaylıkla kullanmaya başladıktan sonra daha az sayıda sembol kazanacakları bir düzenleme yaptığınızdan emin olunuz. • Çocuklara sembolleri verirken davranışa odaklanarak hangi davranışı için bu sembolü kazandığını mutlaka ifade ediniz. • Çocukların kazandıkları sembolleri istedikleri pekiştireçlerle değiştirme zamanlarını yani dönüşüm zamanlarını planlayarak çocuklara bu zamanları önceden duyurunuz ve sembolleri planladığınız zamanlarda dönüştürmeye özen gösteriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 78
devam…• Sembolleri dönüştürme süresini ilk zamanlarda mümkün olduğunca kısa tutunuz. • Özellikle okulöncesi dönemdeki çocukların bir an önce pekiştireçlere ulaşmak isteyeceklerini aklınızdan çıkarmayınız. • Dönüştürmeyi önceleri gün içinde ya da gün sonunda yaparken ilerleyen zamanlarda hafta içinde ya da hafta sonunda yapabilirsiniz. • Olumlu davranışlar belli bir düzeye ulaştıklarında sembol pekiştirme sistemine yavaş yavaş son veriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 79
İzlerlik Sözleşmesi• İzlerlik sözleşmesi ya da başka bir adıyla davranış sözleşmesi, çocuktan beklenen olumlu davranışın gerçekleşmesi ve bu olumlu davranışın gerçekleşmesine bağlı olarak çocuğa pekiştireç sunulmasını ortaya koyan genellikle yazılı ya da resimli biçimde hazırlanan bir sözleşmedir. • İzlerlik sözleşmesini akademik, motor ya da sosyal davranışlar gibi pek çok davranışın artırılmasında kullanmanız mümkündür. • İzlerlik sözleşmesi tüm çocuklar için etkili biçimde kullanılan bir tekniktir çünkü çocuktan ne beklendiği ve öğretmenin ne yapacağı sözleşmede açıkça belirtilmektedir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 80
devam…Davranışı Belirleyiniz• Belirleyeceğiniz davranış akademik, motor ya da sosyal bir davranış olabilir. • Burada dikkat etmeniz gereken iki nokta vardır. Birincisi her bir sözleşmede yalnızca bir davranışın yer alması, ikincisi davranışın çocuğun repertuarında olması yani davranışın çocuk tarafından biliniyor olmasıdır. Pekiştireci Belirleyiniz• İzlerlik sözleşmesinde yer alan davranışı belirledikten sonra çocuk için uygun olacak pekiştireci belirleyiniz.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 81
devam…Sözleşmeyi Hazırlayınız• Sözleşmenizin adil olduğundan emin olunuz. • Sözleşmenin açık ve anlaşılır olmasına dikkat ediniz. • Resimli bir sözleşme hazırlayınız. • Sözleşmenin hangi şartlar altında geçerli olduğunu, davranışın gerçekleşmesi ve gerçekleşmemesi durumunda ne gibi sonuçların olacağını belirleyiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 82
devam…Sözleşmeyi Kullanınız• Sözleşmeyi kullanmadan önce küçük bir sözleşme uygulaması yapmanız çocuğun süreci anlaması ve sözleşmenin etkili olması açısından oldukça önemlidir. • Sözleşmeyi doğru ve tutarlı bir şekilde uygulamaya çalışınız. • Uygulama sırasında çocuğun davranışı tam olarak gerçekleştirdiğinden ve aynı şekilde sizin pekiştireci tam olarak verdiğinizden emin olunuz. • Davranış istenilen sıklıkta ve düzeyde sergilenmeye başladıktan sonra yeni bir davranış için sözleşme hazırlayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 83
Kendini Yönetme• Kendini yönetme, çocuğun kendi davranışlarını kaydetmesi, daha sonra bu kaydetme sonucuna dayalı olarak kendisini pekiştirmesidir. • Kendini kaydetme, çocuğun belirlenen davranışı gerçekleştirip gerçekleştirmediğine karar vermesi ve kaydetmesi; kendini pekiştirme ise, çocuğun gerçekleştirdiği davranışın ardından kendine uygun bir pekiştireç seçmesi olarak tanımlanabilir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 84
devam…Davranışı Belirleyiniz• Kendini yönetmede öncelikle çocuğun kaydını tutacağı davranışı belirleyiniz. • Kaydedilecek davranışın çocuğun repertuarında olduğundan emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 85
devam…Kayıt Tekniğine Karar Veriniz• Kayıt tekniğine karar verirken davranışın sıklığının mı, süresinin mi kaydedileceğine dikkat ediniz. • Seçeceğiniz kayıt tekniğinin çocuk tarafından kolaylıkla kullanılabiliyor olması önemlidir. • Bu nedenle kayıt formunu çocuğun kullanabileceği bir şekilde düzenleyiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 86
devam…Davranış Ölçütünü Belirleyiniz• Kendini yönetme sırasında çocuğun davranışı ne düzeyde sergilediğinde pekiştireci kazanabileceğini yani ölçütü belirleyiniz. • Ölçütü belirlerken ölçütün çocuğun yapabildiği düzeyden çok aşağıda ya da yukarıda olmamasına ve ölçütün makul olmasına dikkat ediniz. • Ölçütü belirledikten sonra ölçütün ne olduğunu çocuğa açıklayarak çocuğu bu konuda bilgilendiriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 87
devam…Davranış Ölçütünü Belirleyiniz• Kendini yönetme sırasında çocuğun davranışı ne düzeyde sergilediğinde pekiştireci kazanabileceğini yani ölçütü belirleyiniz. • Ölçütü belirlerken ölçütün çocuğun yapabildiği düzeyden çok aşağıda ya da yukarıda olmamasına ve ölçütün makul olmasına dikkat ediniz. • Ölçütü belirledikten sonra ölçütün ne olduğunu çocuğa açıklayarak çocuğu bu konuda bilgilendiriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 88
devam…Pekiştireçleri Belirleyiniz• Çocuk için etkili olacak pekiştireci belirleyiniz. Kendini Yönetmeyi Öğretiniz• Kendini yönetmeyi öğretirken kullanılacak kayıt formu ve pekiştireçler hakkında çocuğa bilgi veriniz. • Kayıt formunun nasıl kullanılacağını ve pekiştireçlerin nasıl talep edileceğini ya da alınacağını açıklayınız. • Açıklamalarınızı tamamladıktan sonra kayıt formunun kullanımına ve pekiştireçlerin seçilmesini/talep edilmesini siz yaparak çocuğa gösteriniz. • Sınıf içinde gerekirse canlandırma yapınız ve çocuğun kendini yönetmeyi kullanması için ona fırsatlar veriniz.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 89
devam…Kendini Yönetmeyi Kullanınız• Kendini yönetmeyi kullanırken çocuğun tuttuğun kayıtların doğru olup olmadığını mutlaka kontrol ediniz. • Kendini yönetmeyi kullanmaya başladığınızda, öncelikle çocuğun sadece kendini yönetmeyi kullanması önemli iken ilerleyen zamanlarda doğru kayıt tutup tutmadığı ve ölçütü karşılayarak pekiştireçleri talep edip etmediği de önemli hale gelmektedir. • Zaman zaman çocuğun tuttuğu kayıtları kendi tuttuğunuz kayıtlar ile karşılaştırınız ve doğru kayıtları için çocuğu ayrıca pekiştiriniz. • Kayıtların tutulmasında ve ölçütün karşılanmasında gerekirse çocuğa yardım ediniz.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 90
3. Yeni Davranışlar Kazandırılması• Taklit Etme • Şekil Verme• İpucu Sunma• ZincirlemeDOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 91
Taklit Etme• Taklit etme, bir modelin/örneğin davranışlarını ya da sözlerini benzer biçimde tekrarlamadır. • Model olarak bir davranış gerçekleştirilmeli ve model davranış öncesi uyaran olmalıdır. • Taklit edilen davranış modelin davranışından hemen sonra gerçekleştirilmelidir. • Model ve davranış birbirine biçimsel benzerlik göstermelidir. • Model ile davranış arasında kontrol edici bir ilişki olmalı yani yeni gerçekleştirilecek bir modelde de davranış benzer biçimde gerçekleştirilmelidir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 92
devam…Taklit Edilecek Davranışı Belirleyiniz• Belirlediğiniz davranışın çocuk tarafından sergilenmiyor olduğundan ve çocuk için önemli bir davranış olduğundan emin olunuz. • Davranışı belirlerken ayrıca bu davranışı sergileyebilmek üzere ne gibi önkoşul davranışlar gerektiğini ve çocuğun bu önkoşul davranışlara sahip olup olmadığına da dikkat ediniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 93
devam…Model Davranışları Seçiniz• Model davranışlarını seçerken bu davranışların önceleri çocuk tarafından kolaylıkla gerçekleştirilebilecek davranışlar olmasına özen gösteriniz. • Seçtiğiniz model davranışlarının doğru biçimde gerçekleştirildiğinden mutlaka emin olunuz. • Aynı davranış için farklı örnekler belirlemeye çalışınız.• Farklı örnekler çocuğun davranış repertuarını geliştireceği gibi çocuğun doğal ortamlara uyumunu da kolaylaştıracaktır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 94
devam…Davranışı Taklit Etmeyi Öğretiniz• Taklit etmeyi öğretirken öncelikle davranışı biçimsel olarak öğretiniz. • Bu öğretim sırasında model davranışı sergilerken “Böyle yap.”, “Yaptığımı yap.” ya da “Benim gibi yap.” diyerek çocuktan davranışı tekrarlamasını isteyiniz. • Çocuğun davranışı doğru taklit etmesini mutlaka pekiştiriniz. • Çocuk davranışın farklı örneklerini biçimsel olarak gerçekleştirmeyi öğrendikten sonra davranışı uygun bağlamda kullanmayı öğretiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 95
Şekil Verme• Şekil verme, çocuğa öğretilmek istenen davranışın benzerlerinin ya da yaklaşıklarının pekiştirilmesi yoluyla öğretilmek istenen davranışın kazandırılmasıdır. • Önceleri davranışın en az benzeri pekiştirilirken giderek davranışın en fazla benzeri pekiştirilir. • Sınırlı boyama, topa ayağıyla vurma, vb.DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 96
devam…Son Davranışı Belirleyiniz• Çocuğa öğretmek istediğiniz en son/uç davranışın ne olduğunu belirleyiniz ve bu davranışı açık biçimde tanımlayınız. • Bu davranış sizin ana hedefiniz olacaktır.• Belirlediğiniz davranışın çocuğun repertuarında olmadığından yani çocuk tarafından bilinmediğinden emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 97
devam…Pekiştirilecek İlk Davranışa Karar Veriniz ve Pekiştiriniz• Pekiştirilecek ilk davranışa karar veriniz. • Pekiştirilecek ilk davranışın, çocuğun az sıklıkta olsa da halen yapmakta olduğu ve son davranışın en az benzeri olan davranış olduğundan emin olunuz. • Pekiştirilecek ilk davranışa karar verdikten sonra çocuk belirlediğiniz bu davranışı her sergilediğinde onu pekiştiriniz. • Çocuk bu ilk davranışı yeterli sıklıkta ve düzeyde yapmaya başladıktan sonra davranışın daha benzeri olan diğer davranışa geçebilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 98
devam…Pekiştirilecek Diğer Davranışlara Karar Veriniz ve Pekiştiriniz• Pekiştirilecek ilk davranışı belirledikten sonra, bu davranış ile son davranış arasında bulunan diğer benzer davranışları belirleyiniz ve sıralayınız. • Bu benzer davranışlardan ilk sırada olan çocuk tarafından gerçekleştirildiğinde pekiştiriniz; ancak artık bir önceki davranışı kesinlikle pekiştirmemeniz gerektiğini aklınızdan çıkarmayınız. • Süreci, tüm benzer davranışlar kazanılıncaya kadar sürdürünüz. • Çocuk bir sonraki benzer davranışı sergilemez ise ipuçları kullanarak çocuğun sonraki benzer davranışı gerçekleştirmesini sağlayabilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 99
devam…Son Davranışı Pekiştiriniz• İlk davranış ile son davranış arasındaki benzer davranışların tümü kazanıldıktan sonra çocuğa öğretmek istediğiniz en son davranışı pekiştiriniz. • Son davranış istediğiniz sıklıkta ve düzeyde sergileninceye kadar son davranışı pekiştirmeye devam ediniz. • Davranış istediğiniz düzeyde kazanıldıktan sonra davranışı pekiştirmeyi bırakınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 100
İpucu Sunmaİpucu, çocuk davranışı gerçekleştirmeden önce, çocuğun davranışı doğru biçimde gerçekleştirmesini sağlamak üzere yapılan yardımdır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 101
devam…Davranışı Belirleyiniz• Çocuğa öğretmek istediğiniz davranışı belirleyiniz ve bu davranışın çocuk için işlevsel olduğundan emin olunuz. Kullanacağınız İpucunu Belirleyiniz• İpucunu belirlerken çeşitli ipucu türleri olduğunu ve ipuçlarının da pekiştireçler gibi çocuklar için bireysellik göstereceğini unutmayınız. • İpucunu belirlerken mümkün olduğunca çocuk için en az kısıtlayıcı ipucunu tercih ediniz ve gerektiğinde birden fazla ipucunu aynı anda kullanabileceğinizi aklınızda tutunuz.• En az kısıtlayıcı ipucu, çocuğun özgürlüğünü en az engelleyen, kısıtlayan ipucudur. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 102
devam…İpucu Hiyerarşisine Karar Veriniz• İpuçlarını nasıl bir sırayla kullanacağınıza karar veriniz. • Çocuğun bireysel özelliklerine ve davranışın yapısına göre ipuçlarını en az yardım sağlayacak olandan en çok yardım sağlayacak olana ya da bunun tam tersi biçimde en çok yardım sağlayacak olandan en az yardım sağlayacak olana doğru sıralayabilirsiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 103
devam… DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 104
devam…İpucu Sununuz• Davranışı başlatması için çocuğa bir yönerge veriniz. • Yönergeyi verdikten sonra ipucu hiyerarşisinde yer alan ilk ipucunu sunarak çocuğun davranışı başlatmasını ya da gerçekleştirmesini sağlayınız. • Giderek ipucunu artırma hiyerarşisine göre, çocuk ilk düzeydeki ipucu ile davranışı gerçekleştiremediğinde bir üst düzeydeki ipucunu sununuz. • Giderek ipucunu azaltma hiyerarşisine göre, çocuk ilk düzeydeki ipucu ile davranışı belli bir doğrulukta sergiler hale geldiğinde ipucunu giderek azaltarak silikleştiriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 105
Zincirleme• Kazandırılacak davranışlardan bazıları karmaşık ve çok basamaklı davranışlar olabilir. Böyle durumlarda bu davranışlar küçük parçalara bölünerek yani zincirleme tekniği kullanılarak öğretilebilir. • Zincirleme, bir davranışın küçük (alt) basamaklara bölünüp çocuğa bu basamaklardan her birinin belli sırayla öğretildiği bir tekniktir. • Zincirlemede; ileriye zincirleme, geriye zincirleme ve tüm basamakların bir arada öğretimi olmak üzere üç tür yaklaşımdan birisini kullanarak öğretim yapmak mümkündür. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 106
devam…Davranışı Belirleyiniz• Çocuğa öğretmek istediğiniz davranışın işlevsel ve küçük basamaklardan oluşan zincirleme bir davranış olmasına dikkat ediniz. Davranışı Analiz Ediniz/Alt Basamaklara Ayırınız• Analiz işlemini, davranışı kendiniz yaparken not etmek ya da davranışı gerçekleştiren başka bireyleri gözlerken basamakları yazmak yoluyla gerçekleştirebilirsiniz. • Analizi yaparken belirleyeceğiniz alt basamakların her birinin öğretilebilecek büyüklükte olmasına dikkat ediniz.• Selamlaşma davranışı DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 107
devam…Kullanacağınız Zincirleme Türüne Karar Veriniz• İleriye zincirleme: davranışın öğretimine analizdeki ilk basamakla başlanması, her denemede tek bir basamağın öğretilmesi ve bu basamak öğrenildikten sonra sırasıyla sonraki basamakların öğretilmesi • Geriye zincirleme: davranışın öğretimine analizdeki son basamakla başlanması, her denemede tek bir basamağın öğretilmesi ve bu basamak öğrenildikten sonra sırasıyla önceki basamakların öğretilmesi • Tüm basamakların bir arada öğretimi: her denemede analizdeki tüm basamakların birlikte öğretilmesi DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 108
devam…Zincirlemeyi Kullanınız• Davranışı belirleyip alt basamaklara ayırdıktan ve zincirleme türüne karar verdikten sonra zincirlemeyi kullanın. • Bu süreçte seçtiğiniz zincirleme türüne uygun olarak ipucu sunmada izlediğiniz basamakları izleyerek öğretim yapın. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 109
4. Problem Davranışların Azaltılması• Ayrımlı Pekiştirme• Yeniden Yönlendirme• Sönme• Tepkinin Bedeli • Mola• Aşırı Düzeltme• Ceza DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 110
Ayrımlı Pekiştirme• Ayrımlı pekiştirme, problem davranışların görmezden gelinmesi ve olumlu davranışların pekiştirilerek artırılması sürecidir. • Problem davranışları kontrol etmek üzere kullanılan en ılımlı tekniktir. • Beş farklı biçimde uygulanabilir:1. Karşıt davranışları: aynı anda yapılamayacak davranışlar, arkadaşına vurma-parmak boyası2. Alternatif davranışları: problem davranışın uygun/olumlu şekli, ben ben diyerek parmak kaldırma-sessiz parmak kaldırma3. Diğer davranışları: belli süre problem davranış sergilenmediğinde bu sürenin sonunda, arkadaşının saçını çekmeyen çocuğu etkinlik sonunda4. Sık yapılan: biline ama sık kullanılmayan, selamlaşma5. Seyrek yapılan: çok yapılınca görmezden gelme, seyrek yapılınca pekiştirme, sürekli el yıkama-sadece yemekten önce DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 111
devam…Problem Davranışı Belirleyiniz• Çocuğun sergilediği problem davranışı belirleyiniz. • Problem davranışın nasıl bir davranış olduğunu ve hangi sıklıkla gerçekleştiğini ortaya koyunuz. Ayrımlı Pekiştirme Türüne Karar Veriniz• Problem davranışın yapısını ve hangi sıklıkla gerçekleştiğini belirledikten sonra hangi ayrımlı pekiştirme türünü kullanacağınıza karar veriniz. Pekiştirilecek Davranışı Belirleyiniz• Pekiştirilecek davranış karşıt, alternatif ya da diğer davranış olabilir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 112
devam…Ayrımlı Pekiştirmeyi Uygulayınız• Ayrımlı pekiştirmeyi uygularken problem davranışı görmezden geliniz, olumlu davranışı (karşıt, alternatif, diğer, sık, seyrek) pekiştiriniz. • Uygulama sırasında tutarlı bir uygulama yaptığınızdan ve kararlı olduğunuzdan emin olunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 113
Yeniden Yönlendirme• Yeniden yönlendirme, çocuğun problem davranışı sergilediği anda problem davranışın durdurulması ve çocuğun problem davranışla uyuşmayan olumlu bir davranış yapmak üzere yeniden yönlendirilmesidir. • Örneğin, sınıfta arkadaşlarının saçını çeken bir çocuğun arkadaşının saçını çekme üzere uzandığında elini tutup halen devam etmekte olan boyama etkinliğine yönlendirilmesi ya da çöpünü yere atmak üzere olan bir çocuğu elinden tutarak çöp kutusuna yönlendirilmesidir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 114
devam…Problem Davranışı Yakalayınız• Çocuğun sergilediği problem davranışı yakalamaya çalışınız. Problem Davranışı Durdurunuz• Çocuğu problem davranışı sergilerken gördüğünüz anda çocuğa bakarak adını söyleyiniz. • Durmasını söyleyerek davranışı durdurunuz.• Bu sırada mümkün olduğunca yumuşak ama kararlı bir ses tonu kullanmaya özen gösteriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 115
devam…Yeni Davranışa Yönlendiriniz• Yeniden yönlendirmenin etkili olabilmesi için problem davranışı durdurduktan sonra çocuğu sessiz ve hızlı bir şekilde sınıfta halen devam etmekte olan davranışa ya da yeni bir davranışa yönlendiriniz. • Çocuk yeni davranışı sergilemeye başladığında çocuğu hemen pekiştiriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 116
Sönme• Sönme, problem davranışın sürmesini sağlayan pekiştirecin (arkadaş ya da öğretmen ilgisi) ortadan kaldırılmasıdır. • Özellikle ilgi elde etmek üzere sergilenen problem davranışlar için kullanımı uygundur. • Örneğin, çocuk küfrettiğinde siz çocuğa kızıyorsanız ve siz kızdıkça çocuk daha fazla küfrediyorsa, büyük olasılıkla problem davranış öğretmen ilgisini çekmek üzere gerçekleştiriliyordur. Bu durumda siz çocuğa kızmayı bırakırsanız yine büyük olasılıkla problem davranış önce artabilir; ancak teknik tutarlı olarak uygulandığında bir süre sonra azalarak ortadan kalkacaktır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 117
devam…Problem Davranışı Belirleyiniz• Çocuğun sergilediği problem davranışı belirleyiniz. • Problem davranışın nasıl bir davranış olduğunu ve hangi sıklıkla gerçekleştiğini ortaya koyunuz. Problem Davranışın Nedenini Belirleyiniz• Çocuğun sergilediği problem davranışı belirledikten sonra bu davranışın nedeni belirleyiniz. • Sönme uygulayabilmeniz için problem davranışın nedeninin ilgi (öğretmen, arkadaş ya da anne baba) elde etme olduğundan emin olunuz. • Problem davranışın nedeni ilgi elde etme olmadığında bu tekniğin etkili olmayacağını aklınızdan çıkarmayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 118
devam…Sönmeyi Kullanınız• Sönmeyi uygulamak için problem davranışa hiçbir tepkide bulunmayınız, problem davranışın karşıtı ya da alternatifi olan olumlu davranışı ise pekiştiriniz. • Sönmeyi uygularken ilk başlarda davranışın sıklığı ya da yoğunluğu çok fazla artar ya da davranış farklı biçimlerde sergilenir. Bu duruma sönme patlaması adı verilir. • Sönme patlaması gerçekleştiğinde sönme işe yaramaya başlamış demektir. • Sönmeyi tutarlı ve kararlı biçimde uygulamaya devam ediniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 119
Tepkinin Bedeli • Bedel ödeme olarak da adlandırılan tepkinin bedeli, çocuğun daha önce sergilediği olumlu davranışlar için elde ettiği pekiştireçlerin problem davranış sergiledikten sonra geri alınmasıdır. • Günlük yaşamda en fazla kullanılan tekniktir, dolayısıyla da sosyal yaşama oldukça uygundur. • Tepkinin bedelinde çocuğun olumlu davranışları pekiştirilmeye devam edilir, bu yararı nedeniyle de oldukça fazla tercih edilen bir tekniktir. • Sembol pekiştirme sistemiyle birlikte kullanımı oldukça yaygındır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 120
devam…Problem Davranışı Belirleyiniz• Çocuğun sergilediği problem davranışı belirleyiniz. • Problem davranışın nasıl bir davranış olduğunu ve hangi sıklıkla gerçekleştiğini ortaya koyunuz. Olumlu Davranışları Pekiştiriniz• Problem davranış sergileyen çocuğun olumlu davranışlarının pekiştirilmesi gerekir, çünkü bu teknikte çocuğun pekiştireç borçlanması söz konusu olmadığı için tekniğin uygulanması açısından çocuğun yeterli miktarda pekiştireci olmalıdır. • Tepkinin bedelini kullanacağınız zaman mümkün olduğunca sembol pekiştireçleri tercih ediniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 121
devam…Tepkinin Bedelini Açıklayınız • Tepkinin bedelini kullanmadan önce, çocuğa tekniğin kurallarını ve tekniğin nasıl kullanılacağını açıklayınız. • Bu açıklama sırasında hangi davranışlar için ne kadar pekiştirecin geri alınacağına mutlaka yer veriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 122
devam…Tepkinin Bedelini Kullanınız • Tepkinin bedelini sembol pekiştirme sistemi ile birlikte kullanmaya özen gösteriniz. • Çocuğun olumlu davranışlarını pekiştiriniz ve problem davranışının hemen ardından belirlenen miktardaki pekiştireci çocuktan geri alınız. • Pekiştireçleri geri alırken çocuğa kızmak yerine ona olumlu davranışlarından sonra pekiştireçleri kazanabileceğini söyleyiniz. • Çocuğun elinde pekiştireci kalmadığında çocuğun borçlanması yoluna gitmeyiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 123
Mola• Mola, çocuğun problem davranış sergilemesinin hemen ardından pekiştireçlerden ya da pekiştireç özelliği gösteren ortamlardan fiziksel olarak uzaklaştırılmasıdır. • Üç farklı biçimde mola uygulaması yapılabilir. 1. Çocuk etkinlik ortamından uzaklaştırılır; ancak çocuğun bulunduğu yerden etkinliği izlemesine izin verilir. 2. Çocuk etkinlik ortamından uzaklaştırılır, yüzü duvara döndürülür ve etkinliği izlemesine izin verilmez. 3. Çocuk etkinliğin gerçekleştirildiği ortamdan tamamen uzaklaştırılır ve pekiştireç etkisi olmayan başka bir ortama konur. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 124
devam…Problem Davranışı Belirleyiniz• Çocuğun sergilediği problem davranışı belirleyiniz. • Problem davranışın nasıl bir davranış olduğunu ve hangi sıklıkla gerçekleştiğini ortaya koyunuz. Problem Davranışın Nedenini Belirleyiniz• Problem davranışın nedeni belirleyiniz. • Mola uygulayabilmeniz için problem davranışın nedeninin kaçma (etkinlik, nesne, ilgi ya da duyusal uyaran) olmadığından emin olunuz. • Problem davranışın nedeni kaçma olduğunda bu tekniğin etkili olmayacağını aksine bu tekniğin bir pekiştireç olacağını aklınızdan çıkarmayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 125
devam…Mola Türünü Belirleyiniz• Çocuğun hangi problem davranışı sergilediğinde hangi mola türünü kullanacağınızı önceden belirleyiniz ve çocuğu bu konuda bilgilendiriniz. • Mola uygulamasının hem çocuk için hem de sizin için bir sürpriz olmasını engelleyiniz. • Küçük çocuklarda mümkün olduğunca çocuğun sınıfta kalmasını sağlayacak mola türünü kullanınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 126
devam…Molayı Kullanınız• Mola ile ilgili çocuğu bilgilendiriniz. Çocuğun olumlu davranışlarını pekiştiriniz, problem davranışlarında ise molayı tutarlı bir biçimde uygulayınız. • Molayı kullanırken çocuğun uzaklaştırıldığı etkinliğin ya da ortamın çocuk için pekiştirici olduğundan, mola ortamının ise pekiştireci olmadığından emin olunuz. • Ayrıca mola ortamının çocuk için tehlike oluşturacak bir ortam olmamasına dikkat ediniz. • Mola süresinin birkaç dakika (1-5 dakika) olmasına ve çok uzamamasına özen gösteriniz. • Mola süresince çocukla etkileşim kurmayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 127
Aşırı Düzeltme• Aşırı düzeltme, çocuğun problem davranış sergilemesi sonucu çevrede oluşturduğu olumsuz etkileri çocuğa düzelttirmedir. • Aşırı düzeltme iki şekilde uygulanabilir:1. Onarıcı aşırı düzeltme, çocuğun problem davranış sergilemesi sonucu çevrede oluşturduğu olumsuz etkileri düzeltmesi ya da çevreyi eski haline dönüştürmesidir. Örneğin, sırasını boyayan çocuğun sırasını temizlemesi2. Olumlu alıştırmalarla aşırı düzeltme, çocuğun problem davranışı sergilemesinin ardından davranışın uygun biçiminin fazla sayıda tekrarlatılmasıdır. Örneğin, arkadaşına vuran çocuğun, o arkadaşının yanı sıra sınıftaki tüm arkadaşlarından özür dilemesi DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 128
devam…Problem Davranışı Belirleyiniz• Çocuğun sergilediği problem davranışı belirleyiniz. • Problem davranışın nasıl bir davranış olduğunu ve hangi sıklıkla gerçekleştiğini ortaya koyunuz. Aşırı Düzeltme Türüne Karar Veriniz• Problem davranışın yapısına bağlı olarak aşırı düzeltme türüne karar veriniz. • Belirlediğiniz aşırı düzeltme türünün problem davranışla doğrudan ilişkili olduğundan emin olunuz. • Aşırı düzeltme için seçtiğiniz tepki çocuk tarafından yapılamayacak güçlükte bir davranış ise ona sağlayacağınız yardımı belirleyiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 129
devam…Aşırı Düzeltmeyi Kullanınız• Çocuğun problem davranışı sergilemesinin hemen ardından aşırı düzeltmeyi uygulayınız. • Çocuktan yapmasını istediğiniz davranışın problem davranışla doğrudan ilişkili olmasına dikkat ediniz. • Çocuğun yapmasının güç olduğu davranışlarda ona yardım ediniz. • Aşırı düzeltme uygulaması sonucunda olumsuz etkileşim ortaya çıkabilir dolayısıyla bu uygulamanın sınıftaki öğrenme ortamını olumsuz etkilememesine özen gösteriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 130
Ceza• Ceza, çocuğun problem davranış sergilemesinin hemen ardından hoşa gitmeyen bir uyaran (sözel ya da fiziksel) sunulmasıdır. • Örneğin, arkadaşına vuran bir çocuğa tüm arkadaşlarının önünde bağırmak ya da çocuğun kollarını sıkarak onu engellemek cezadır.• Eğitim ortamlarında kullanılması uygun değildir. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 131
4. KISIM: Kriz Yönetimi• Kriz yönetimi, güvenliği tehdit eden ve öğretimi tamamen kesintiye uğratan problem davranışları kontrol altına almaktır. • Kriz yönetimi ile problem davranışlara anında müdahale ederek problem davranışları durdurabilirsiniz; ancak bunun tamamen geçici bir çözüm olduğunu unutmayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 132
devam…Kriz Yönetiminin Planlayınız• Bir kriz planı hazırlayınız. • Yöneticiler de dahil olmak üzere okuldaki tüm personelin katıldığı bir toplantıda hazırladığınız kriz planının güçlü ve zayıf yönlerini tartışınız. • Kriz planınızda, çocuğa anında nasıl tepkide bulunacağınız, ilkyardım ya da tıbbi yardım gerekli olursa kimlerden yardım isteyeceğiniz, çocuğun ailesi ile nasıl etkileşime gireceğiniz ve onları nasıl bilgilendireceğiniz ve çocuğu kısıtlama/durdurma politikanız yer almalıdır. • İyi harılanmış bir kriz planında tepkilerin tümü yer alır. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 133
devam…Kriz Anında Güvenliği Sağlayınız• Çocuğun sergilediği problem davranış kendine veya başkalarına zarar verecek bir davranış ise öncelikle güvenliği sağlayınız. • Kriz anında çocuklardan birisi zarar görmüşse çocuğun ilkyardıma ya da tıbbi yardıma gereksinimi olup olmadığını belirleyiniz. • İlkyardıma ya da tıbbi yardıma gereksinim varsa, hemen yardım isteyiniz. • Bu sırada sözel olarak ikna etmek ya da kibarca tutmak yoluyla problem davranış sergileyen çocuğu mağdur çocuktan uzak tutunuz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 134
devam…Kriz Anında Güvenliği Sağlayınız• Eğer sınıfta iki öğretmen iseniz birinizin zarar gören, diğerinizin ise problem davranış sergileyen çocukla ilgilenmesi en uygun yol olacaktır; ancak problem davranış sergileyen çocuğun arkadaşının zarar gördüğünü fark etmesini sağlamanız önemlidir. • İlk yapılacak konuşmada problem davranış sergileyen çocuğa arkadaşının üzgün ve zarar görmüş olduğunu, bu durumun daha sonra konuşulacağını ifade ediniz. • Güvenliği sağladıktan sonra çocukları sakinleştirmek üzere çatışmayı çözümleme stratejilerini kullanınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 135
devam…Çatışmayı/Sorunu Çözümleyiniz• Güvenlik önlemleri aldıktan sonra sorunu çözümleyiniz.• Beş basamağı izleyiniz. Uzlaşmayı/arabuluculuğu başlatınız Sorunu tanımlayınız Alternatif çözüm önerileri geliştiriniz Çözüm üzerinde görüş birliği sağlayınız İzleyiniz • Çatışmayı/sorunu çözümleme süreci etkili olmadığında alternatif bir plan uygulayınız. • Krizlere hazır olmanız, kriz anında rastgele davranmamanız ve bir plan çerçevesinde müdahale etmeniz gerektiğini kesinlikle unutmayınız. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 136
devam…Alternatif Plan Uygulayınız• Çatışmayı/sorunu çözümleme süreci etkili olmadığında alternatif bir plan uygulayınız. • Mağdur çocuk ilkyardıma ya da tıbbi yardıma gereksinim duyarsa, bu durum daha öncelikli olacaktır. • Problem davranış sergileyen çocuk sakinleşmemişse onu sakinleştirmeye çalışınız ya da onu sakinleştirmek üzere bir personelden yardım isteyiniz. • Yardım istemek üzere diyafonu, dahili telefonu ya da cep telefonunuzu kullanabilirsiniz. Eğer bu tür donanımlar yok ise uygun bir çocuğu yardım istemek üzere gönderiniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 137
devam…Çocuğun Ailesi İle İletişime Geçiniz• Kriz planınızda çocuğun problem davranış sergilemesi durumunda aileyle nasıl iletişime geçeceğiniz konusuna açıkça yer veriniz. • Aileden kiminle iletişime geçeceğinizi daha önceden belirlemiş olunuz. • Çocuğun ailesiyle iletişime geçtiğinizde suçlamalarda bulunmak yerine okulda gerçekleşen olay ve sonuçları konusunda aileyi bilgilendiriniz. • Aileyi uygun oldukları zamanda bu konuyla ilgili görüşmek üzere okula davet ediniz. • Mağdur çocuğun ailesini mutlaka bilgilendiriniz. DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 138
ÖRNEK OLAY NE DİYOR?DOÇ. DR. HATICE BAKKALOĞLU 139
Okul Öncesi̇nde Kaynaştirma Programlari
Yazar :
Hatice BAKKALOĞLU
Yıl : 2017
Anahtar Kelimeler
Daha fazla görüntüle