Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
---|---|---|---|
01. | Li̇pi̇dler 2 | pptx | Sunumu İndir |
Transkript
LİPİDLER 2 1
2
3
GLİSEROLİPİDLERGLİSEROLYAĞ ASİDİYAĞ ASİDİYAĞ ASİDİTAG 4
GLİSEROLYAĞ ASİDİYAĞ ASİDİFOSFATİDİK ASİTGLİSEROFOSFOLİPİDLER/GENEL YAPIPO45
GliserofosfolipitlerMembranların başlıca lipit bileşenleridirler.Fosfatidik asit türevidirler.Diaçil gliserolün 3. C’unun bir fosfat grubu ile esterleşmesiyle meydana gelir.Fosfotidik asidin fosfat grubunun değişik alkol gruplarına fosfodiester bağı ile bağlanması ile farklı gliserofosfolipidler oluşur.6
En basit gliserofosfolipid olan fosfotidik asitler yapılarında gliserol 3-fosfat ve esterleşmiş iki yağ açil grubu taşırlar.En polar lipidler olan fosfogliseridler, hem hidrofilik hem de hidrofobik gruplar taşıdıklarından yağ asitleri gibi amfipatiktirler. Yani herbiri hidrofilik bir başa (fosfat grubu ve ona bağlı serin, etanolamin, kolin v.s.) ve uzun hidrofobik bir kuyruğa sahiptir (iki yağ asiti zinciri). Bu nedenle, sulu faz ile sulu olmayan faz arasındaki geçiş bölgesine yerleşirler.Fosfolipidler, hem pozitif hem de negatif yüklü gruplar taşıdıklarından amfoterik özellik gösterirler. (Etanolamin ve kolin gibi pozitif yüklü alkoller) 7
Olgun eritrositler hariç tüm hücreler fosfolipid sentezlerler. Oysa triaçilgliserol sentezi esas olarak karaciğer, yağ doku, süt veren meme bezleri ve barsak mukoza hücrelerinde gerçekleşmektedir.Gliserofosfolipidler ve sfingozin içeren sfingomyelin hücre zarının bileşenidir.Gliserol içeren fosfolipidler ek olarak: Safranın önemli bir bileşenidir (safranın yapısında bol miktarda fosfotidilkolin vardır ve yağ sindiriminde önemlidir) Bazı proteinlerin hücre membranına tutunmasını sağlar Membran boyunca yayılan sinyal iletisinde yer alır Akciğerde de sürfaktanın bileşenidir.8
Fosfatidat 1.Cyağ asidi2.Cyağ asidi3.Cfosforik asitGliserofosfolipidler1.Cyağ asidi2.Cyağ asidi3.Cfosforik asit + alkol9
Ester bağıFosfodiester bağıyla10
Gliserolün 3. hidroksil grubuna bağlı fosforik asit grubuna ETANOLAMİN, KOLİN, SERİN ve İNOSİTOL’ün bağlanması ile farklı fosfolipidler meydana gelir.11
FOSFOLİPİTLERGLİSEROFOSFOLİPİTLER SFİNGOFOSFOLİPİTLER1. Fosfotidilkolin (Lesitin) 1. Sfingomyelin 2. Dipalmitoil lesitin3. Fosfotidiletanolamin4. Fosfotidilserin5. Fosfotidilinositol 6. Kardiolipin7.Plazmolojen8. Trombosit aktifleyici faktör(PAF)
FOSFOLİPİDLER Fosfolipidler, fosfat içeren lipidlerdir; fosfatidler olarak da bilinirler. Fosfolipidler, molekül yapılarındaki alkol türüne göre fosfogliseridler (gliserofosfolipidler) ve fosfosfingozidler (sfingomyelinler) olmak üzere iki grupta incelenirler. 13
1.Fosfatidilkolin (lesitin):Fosfatidik asidin azotlu baz olan kolin ile yaptığı esterlerdir.Gliserolün 1C’nuna doymuş yağ a. C2’nuna doymamış yağ a. bağlanırLesitin, hücre membranında en fazla bulunan fosfolipittir ve organizmanın kolin deposudur.Kolin, sinir iletisinde asetilkolin olarak görev yapar, metil gruplarının vericisi olarak görev yapan metil gruplarının deposudur.14
FOSFATİDİL KOLİN=LESİTİNYılan ve akrep zehirinde bulunan Lesitinaz A2 enzimi lesitinin 2 nolu ester bağını parçalayarak bir yağ asidi ve lizolesitine çevirir. Lizolesitin toksik bir maddedir
16
2.Dipalmitoil lesitin ( Akciğer Sürfaktanı) ,C-1 ve C-2 pozisyonunda palmitik asit (16:0) ve polar başında fosfat grubuna bağlı kolin bulunmaktadır. Alveoler sürfaktantın yapısına girerek inspirasyonda ve ekspirasyonda yüzey gerilimini ayarlar. Sonuçta alveollerin yırtılmalarını ve yapışmalarını önler. Yüzey gerilimini azaltan etkin bir bileşendir.Akciğerin Tip II epitel hücreleri tarafından salgılanır. Fetal akciğer matürasyonunun belirlenmesinde amniyon sıvısında lesitin/sfingomiyelin (L/S) oranı önemlidir.Prematüre bebekte eksikliği Respiratuvar Distress Sendromuna neden olur.17
3.Fosfatidiletanolamin Fosfatidik asidin etanolamin ile yaptığı esterdir.Etanolamin; organizmada serinin dekarboksilasyonundan oluşur.Fizyolojik pH’da lesitin ve fosfatidil etanolamin, yapılarındaki kolin ve etanolaminin (+) yükü ve fosforik asidin (-) yükü nedeniyle zwitterion halindedir. Net yükleri sıfırdır.Fosfatidiletanolamin, başta b yinde olmak üzere tüm vücut dokularında bulunur; özellikle sellüler membranların yapısında yer alır. Fosfotidilkolin ve Fosfatidiletanolamin hücrelerde en fazla bulunan fosfolipidlerdir. Trombosit agregasyonunu artırıcı etki gösterir; pıhtılaşmada rol oynar. 18
19
4.Fosfatidilinozitol Fosfatidik asit, azotlu baz yerine, halkalı bir alkol olan inozitol ile esterleşmiştir.C-1’de stearik asit, C-2’de ise araşidonik asit vardır. Bu nedenle PI membranlarda, araşidonik asit deposu gibi görev görür ve gerekli olduğunda prostaglandin sentezi için substrat sağlar.Nötral pH’da negatif yüke sahiptir. Birden çok –OH grubu içermesinden dolayı birden fazla fosforik asitle esterleşebilir 2.habercilerin prekürsörüdür. Fosfotidilinozitol ve onun fosforillenmiş türevleri intraselüler habercilerin öncülleri olarak görev yaparlar. Fosfatidilinozitolün hidrolizi sonucu inozitol-1,4,5-trifosfat (IP3) olarak bilinen hücre içi haberci oluşur 20
HANGİSİ HÜCRE İÇİ SİNYAL İLETEMİNDE ROL OYNAR?a. Fosfatidilinositol b. Fosfatidilserinc. Fosfatidilkolind. Asetilkoline. Histidin21
5.Kardiolipin2 molekül fosfatidik asit, fosfat grupları aracılığı ile ek bir gliserol ile birleşirse bu bileşik “kardiyolipin” dir. Bol miktarda kalp ve karaciğerde, az miktarda beyinde bulunur.Mitokondrial membranların başlıca lipitidir.Sadece mitokondride bulunur ve mitokondrial fonksiyon için gereklidir.Kardiyolipin antijenik olan tek insan fosfogliserididir. 22
6.Fosfatidilserin: Fosfatidik asidin serin ile yaptığı esterdir. Amino asit taşıyan tek fosfolipittir. Yapısal işlevinin yanısıra kofaktör görevi de vardır. En bol miktarda miyelin kılıfta bulunur. Beyin ve perifik sinir dokularında bol miktarda bulunur. 23
247.Eter gliserofosfolipidler: Plazmalojenler Trombosit aktive edici faktör
Gliserolün C1 karbonuna yağ açil grubu eter bağı ile bağlanmıştır.Yapılarındaki yağ asitleri doymamıştır. Polar kısmında azotlu baz olarak etanolamin veya kolin bulunurMerkezi sinir sistemi lipidlerinin yaklaşık %10’nu, iskelet ve kalp kasındaki fosfolipidlerin %50’sini oluştururlar.Peroksizomlarda sentezlenirler.Plazmalojenler ve PAF (platelet aktivating faktör) eter fosfolipid yapısındadır. 25
Trombosit aktifleyici faktör (PAF):Bir kolin- plazmalojen türevidir.Gliserolün C-1’inde uzun bir zincir, C-2 pozisyonunda ise asetil grubu bağlıdır.Polar alkol grubu kolindir.Bazofil, nötrofil, eozinofil makrofaj ve monositlerin uyarılmasıyla sentezlenir ve salınır.Trombosit kümeleşmesini ve serotonin salgılanmasını sağlar. Enflamasyon ve immün cevapta etkilidir.26
Fosfolipidlerin yıkılımı, çeşitli fosfolipazlar tarafından gerçekleştirilir. 27
Fosfolipaz A1:Gliserofoslipidlerin 1. konumdaki ester bağını hidrolize eder. Fosfolipaz A2 Gliserofosfolipidlerin 2. konumundaki ester bağını hidrolize eder. Pankreas sekresyonları özellikle Fosfolipaz A2’ce zengindir. Fosfolipaz C: 3. konumdaki ester bağını hidrolize eder. Membrana bağlı fosfolipaz C ikinci haberci sisteminde rol oynamaktadır (Fosfotidilinozitol )28
SFİNGOFOSFOLİPİTLERGliserofosfolidlerden farklı olarak yapılarında gliserol yerine sfingozin vardır.Sfingozin; 18 C’lu, bir çift bağlı ve 2 –OH grubu olan amino alkoldür.Sfingozinin –NH2 grubuna uzun zincirli bir yağ asidinin amid bağı ile bağlanması –SERAMİDSeramid bütün sfingofosfolipitlerin temel yapısal birimidir.29
Seramid’de; - sfingosin alkol - yağ asidi - ikisi arasında amid bağı bulunur.30
Seramidin 1.karbonunundaki alkol grubunun fosfodiester bağı ile fosfokolin ile esterleşmesi SFİNGOMİYELİNSfingomyelinler, gliserofosfolipitler gibi (-) yüklü fosfat grubu ve (+) yüklü azotlu baz taşırlar amfipatik yapıFizyolojik pH’da nötraldir En çok sinir dokusunda ve beyinde bulunur.Tüm membranların yapısında bulunmakla beraber özellikle nöronlarda ve miyelin kılıfta en önemli yapısal bileşendir. 31
32
Miyelin tabakasını sararak yalıtım görevi yaparlar.Hidroliz edilince yağ asidi+fosforik asit+kolin+kompleks amino alkol (sfingozin)33
Sfingolipidlerin fosfat içerenleri sfingomyelinlerdir; fosfat içermeyip karbonhidrat içerenleri glikolipidler olarak bilinirler.34
GLİKOLİPİTLER (Glikosfingolipit)Vücutta tüm membranların esas bileşenidir Glikolipidlerin temel yapısal birimide seramiddir. Sfingolipidlerden farklı olarak; Polar başta fosfat kalıntısı yoktur nötral bileşiklerdir. Seramidin 1.C’una bir veya birden fazla şeker ünitesi glikozid bağ ile bağlanmıştır. (D-glikoz, D-galaktoz, N-asetil-D-galaktozamin)Sinir dokusunda ve hc membranında önemlidirler. Sinir uçlarında bulunmaları dolayısı ile sinir iletisindePlazma membranının dışa yönelik yüzünde yer alır.Hücreler arası iletişim ve bağlantılarda önemlidirler.Hücre-hücre tanınması35
36Oldukça antijeniktirler. Kan grubu antijenleri ve tümör antijenlerinin kaynağıdırlar. Glikolipidlerin antijenik özelliğe sahip olduğu ilk defa eritrosit yüzeyinde saptanmış ve kan grubu kavramının temeli oluşmuştur.Kolera ve difteri toksinleri ve bazı virüsler için hücre yüzey reseptör görevi yaparlar.
A kan grubuna sahip bireylerin eritrosit membranlarında N-asetil galaktozamin var;B gruplarında ise galaktoz vardır.
Gliserofosfolipidler ve sfingolipidler, membran lipidlerinin iki önemli sınıfını oluştururlar.38
Glikolipidler Serebrozidler Globozidler Gangliozidler Sülfatidler olmak üzere 4 sınıfa ayrılır.39
SfingolipidlerSfingolipidlerde, ana iskelet gliserol yerine bir amino alkol olan sfingozindir.Yağ AsidiFosfat KolinveyaGlukoz veya GalaktozveyaDaha fazla karbonhidratGlikosfingolipidler(Glikolipidler)FosfolipidSfingomiyelinSerebrozidGangliozidSfingozin
. Serebrozidler, seramide bağlı tek şeker ünitesi içeren glikolipidlerdir; basit glikolipidler olarak da adlandırılırlar. Serebrozidlerin yapısındaki şeker genellikle galaktozdur ve bunlar karakteristik olarak sinir dokusu hücrelerinin plazma membranlarında bulunurlar. İçerdikleri şeker birimlerine göre galaktoserebrozid yada glikoserebrozid olarak adlandırılırlar.Serebrozidler, en fazla beyinde, omurilikte, dalakta, karaciğerde ve böbrekte bulunurlar. 41
Galaktoserebrozidler en sık rastlanan serebrozidlerdir. Yapılarında 22-24 C’lu yağ asitleri bulunur. Bu serebrozidler beynin ak maddesinde ve periferik sinir dokusunun miyelin kılıfında boldurGlikoserebrozidler ise sinir dokusu dışındaki dokularda özellikle karaciğer ve dalakta az miktardada beyinde bulunur42
Galaktozilseramid (galaktoserebrozid, R=H) ve sulfogalaktozilseramid (bir sulfatid, R=SO42-)’in yapısı 43
44
GangliozidlerSeramid + oligosakkarid ve 1 veya daha fazla N-asetil nöraminik asid ’den oluşmuştur. Siyalik asid gangliozide nötral pH’da (-) yük kazandırır ve pH 7’de globosidden ayrılmasını sağlar.En karmaşık glikosfingolipidlerdir. Gangliozidler özellikle sinir hücre membranlarının dış yüzeyinde bulunurlar. 45
SFİNGOZİ NYAĞ ASİDİGlikosfingolipidlerSERAMİDGLUKOZSEREBROZİDNANAOLİGOSAKKARİDGLO OSİDGANGLİ46
Globozidler (seramid oligosakkaridler), seramide bağlı birden çok sayıda şeker ünitesi içeren glikolipidlerdir. Seramid disakkarit, seramid trisakkarit gibi, seramide bağlı olan şeker ünitesi sayısına göre isimlendirilirler.Seramid + 2 mol veya daha fazla şeker’den oluşmuştur.47
Sülfatidler, serebrozidlerde galaktozun 3. karbon atomuna bir sülfat kalıntısı bağlanmasıyla oluşmuşlardır. Galaktoserabrozid 3 sülfat beyindeki temel sülfatidtir.48
HANGİSİNİN SENTEZİNDE GLİSEROL KULLANILMAZ?a. Fosfogliseridb. Trigliseridc. Sfingolipidd. Plazmalojene. Kardiolipin 49