Sıra | DOSYA ADI | Format | Bağlantı |
---|---|---|---|
01. | Araştirma & Yayin Eti̇ği̇ Temel Kavramlar | ppt | Sunumu İndir |
Transkript
ARAŞTIRMA & YAYIN ETİĞİTemel KavramlarProf. Dr. Hasan MERDUN Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü 07058 ANTALYAE-mail : merdun@alumni.clemson.edu
03. 11. 2017 2 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarSunu İçeriği Yazarlık - Authorship Çıkar çatışması - Conflict of Interest İntihal - Plagiarism Eşzamanlı (dergiye) gönderme - Simultaneous Submission Sahtecilik - Fraud Dilimleme - Slicing
03. 11. 2017 3 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarEtik olarak yayın yapmanın 5 en önemli sebebi Bilimsel ilerleme / gelişme / yükselme sağlar Hayatı & gezegeni korur Etik davranışı ilerletir / geliştirir / yükseltir Kişinin itibarı için iyidir Bu tek yoldur / olmazsa olmazdır
03. 11. 2017 4 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarYazarlık – 1/4 Yazar, çalışmaya önemli bir entellektüel katkı yapan kişi Haksız yazarlık (improper authorship), ► aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek ► aktif katkısı olan kişileri yazarlar arasına dâhil etmemek► yazar sıralamasını gerekçesiz değiştirmek ► katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak ► katkısı olmadığı halde ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek
03. 11. 2017 5 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarYazarlık – 2/4 Makalenin entellektüel içeriğini tasarlamak / revize etmek Çalışma ile ilgili veri toplama, analiz ve yoruma önemli katkı yapmak Makalenin son versiyonun onaylanmış olması Yazar Olabilmenin 3 Temel Kriteri
03. 11. 2017 6 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarYazarlık – 3/4 Yazarlık sıralaması yazarların ortak kararları ile olmalı Çalışmada yer alıp da derginin yazarlık kriterini sağlamayan kişiler katkıda bulunan kimse / teşekkür edilen kişi olarak listelenmeli. Örneğin;► Tavsiyede bulunarak, araştırma alanı sağlayarak, bölümsel gözetim ve finansal destek alarak araştırmaya yardım etme Büyük & çok-merkezli çalışmalarda, katkı yapan kişilerin isimleri klinikleri & merkezleri ile birlikte yayınlanır.► Bazı gruplar yazarları alfabetik sıralar, bazen “bütün yazarlar çalışma & yayına eşit katkı yapmışlardır” notu yer alırYazarlık ile ilgili Genel İlkeler
03. 11. 2017 7 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarYazarlık – 4/4 Başkasının yerine yazan (ghost) / profesyonel yazarlar, genellikle, ticari olarak finanse edilirler. Örnek, ücretli veri analizi Yayına farkedilir katkı yapmayan, fakat, yayınlanma şansını arttırmak için ismi eklenen davetli (guest) yazar Çalışmaya katkısı sadece zayıf bir bağlantıya dayanan yetenekli (gift) yazarKabul Edilmeyen 3 Yazarlık Tipi
03. 11. 2017 8 / 24TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarYazarlık tartışmaları rehberi & nasıl önleneceğiFaaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiBir bilim insanının çalışma ile ilişkisini yanlış tanımlamak• Çalışmaya katkısı olmayan/çok az olanların ismini eklemek• Katkısı olanların ismini eklememek• Yazar isimlerini katkıları oranında sıralamamak• Yazardan izinsiz makaleyi dergiye göndermek• Makaleyi dergiye göndermeden önce yazım kurallarını incele ve bütün katkı sunanlar hakkında dürüst davran• Katkı sunanlar: temel yazarlar, ücretli yazarlar ve diğer katkı sunanlar • Tartışmaları önlemek için, kimin ne yapacağı ve yazarlığın nasıl idare edileceğine ilişkin beklentileri açıkça belirle• Haksızlığa uğradığını hissedersen, güvenilir birisinin tavsiyesine başvurGhost Yazarlık • Genellikle, katkısı belirtilmemiş profesyonel yazarları ifade eder• Veri analizleri ghost yazarlıktır• Profesyonel yazarlar katkıları ile birlikte acknowledgements bölümünde belirtilmeli• Derginin yazarlık kılavuzuna başvur• ICMJE, WAME, EMWA ve AMWA gibi diğer yararlı kaynaklara başvur Gift & Guest Yazarlık• Çalışmaya katkısı sadece zayıf bir bağlantıya dayanan davetli (guest) & yetenekli (gift) yazar• Herhangi bir “gift” ve “guest” katkılar makaleyi göndermeden önce incelenmeli• Bir katkının kabul edilip-edilmeyeceği konusunda şüphe varsa, derginin yazarlık kılavuzu / editöre başvur
03. 11. 2017 9 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarÇıkar çatışması – 1/2 Bir soruşturmacı / yazar / editör / hakemin tarafsızlığını etkileyebilecek mali / kişisel bir çıkar / düşünceye sahip olduğu zaman, potansiyel bir çıkar çatışması (conflict of interest) vardırEn Bariz Çıkar Çatışması: Finansal İlişkiler Doğrudan: Çalışan, hisse senedi sahipliği, destek, patent Dolaylı: İş karşılığı ücret, sponsor organizasyonlara danışmanlık, sermaye ortaklığı, ücretli bilirkişilik
03. 11. 2017 10 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarÇıkar çatışması – 2/2Diğer Çıkar Çatışmaları: Kişisel İlişkiler, Akademik Rekabet, Entellektüel Hırs Şirkette çalışan akrabaya sahip ve onun ürününü değerlendiren bir araştırmacı Araştırma sonuçları kendine hizmet eden bir araştırmacı (ör.: potansiyel yükselme, sonuçlara bağlı kariyer ilerlemesi) Araştırdığı konu ile doğrudan çatışmada olan kişisel düşüncelere sahip bir araştırmacı
03. 11. 2017 11 / 24TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarÇıkar çatışması rehberi & nasıl önleneceğiFaaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiÇıkar çatışmasını ortaya çıkarabilen gizli bir kişisel ilişki• Birisinin tarafsızlığını / faaliyetlerini etkileyebilen bir kişi / kurum ile bir ilişkisini ifşa etmeyi ihmal etmek• Makaleyi dergiye gönderirken, potansiyel çatışmalar olup-olmadığını açıkça ifade et• Bunu, makalede çıkar çatışması bildirim sayfasında belirt. Gerekirse, makaleye açıklayıcı bir mektup ekle• Araştırmacılar, çalışmaya katılanlar ile potansiyel çatışmalarını ifşa etmeli ve bunu makalede belirtmeli• Hakemler de makale hakkındaki düşüncelerini etkileyebilecek çatışmaları ifşa etmeli Çıkar çatışmasını ortaya çıkarabilen gizli bir finans kaynağıVarsa; •çalışma tasarımı,•verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması,•rapor yazılması,•yayın için makalenin gönderilmesi kararı gibi çalışma sponsorluğu rolünü ifşa etmeyi ihmal etmek• Makaleyi dergiye gönderirken, kaynaklardan önce ayrı bir bölümde “Finans Kaynağının Rolü” başlığı ile bir açıklama yapılmalı• Varsa, çalışma sponsorlarının rolü tanımlanmalı• Editör, bir firma tarafından finanse edilen bir çalışmanın yazarlarından yazılı bir ifadeyi imzalamalarını isteyebilir
03. 11. 2017 12 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel Kavramlarİntihal – 1/2 İntihal = eser hırsızlığı = aşırma = plagiarism, başkalarının ► özgün fikirlerini ► metotlarını ► verilerini ► eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen / tamamen kendi eseri gibi göstermek
03. 11. 2017 13 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel Kavramlarİntihal – 2/2 İntihal’in çeşitleri / içerdiği konular: ► veri► cümle & paragraf ► düşünceler & kavramlar İntihal farklı önem derecesine sahiptir: ► Birisinin çalışması ne kadar alıntılandı? birkaç satır, paragraf, sayfa, makalenin tamamı ► Ne kopyalandı? sonuçlar / yöntemler / giriş bölümü
03. 11. 2017 14 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel Kavramlarİntihal rehberi & nasıl önleneceği – 1/2Faaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiAynen Kopyalama• İzinsiz & onaysız asıl kaynağın tamamını / bir parçasını kelimesi kelimesine alma• Araştırma sırasında & önceki makalelerinde kullandığın kaynakları kontrol et• Makalende asıl kaynağı uygun şekilde belirttiğinden ve tam olarak alıntıladığından emin ol• Kelimesi kelimesine alınan metinler “tırnak işaretleri” arasına alınmalı ve uygun şekilde referans verilmeliÇoğunu Kopyalama• Araştırma materyalleri, prosesler, tablolar / ekipmanları içerebilir• Kendi çalışmanın, asıl yazarın düşünce ve yeteneklerinden yararlanıp-yararlanmadığını kendi kendine sor• Verceğin “evet” cevabının derecesi, önemli kopyalamanın olup-olmadığını belirtir
03. 11. 2017 15 / 24TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel Kavramlarİntihal rehberi & nasıl önleneceği – 2/2Faaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiBaşka Kelimelerle Açıklama• İzinsiz & onaysız asıl kaynağı kelimesi kelimesine kopyalamadan başka birisinin düşüncelerini alma• Asıl yazarın ne demek istediğini anladığından emin ol• Tam olarak anlamadığın kelimeleri hiçbir zaman kopyalayıp yapıştırma• Kaynağa başvurmadan bilgiyi başkalarına aktarabilene kadar, kaynağın temel düşüncelerinin senin çalışmanla nasıl ilişkili olduğunu düşün• Kelimeleri değiştirsen bile, yeni ifade ile kaynağı karşılaştırMetin Tekrarlama• Bir makalede bir yazarın kendi çalışmasının bir kısmını alma ve tamamen yeni bir makale olarak yayınlatma• Kendi kelimelerinle bir şeyi yeniden kullanıyor olsan bile, önceden yayınlanmış bir makaleden doğrudan alınmış herhangi bir şeyi “tırnak işaretleri” arasına koy• Kaynağı gereğince referans gösterdiğinden emin ol
03. 11. 2017 16 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarEşzamanlı gönderme – 1/2 Bir kişi bir makaleyi aynı zamanda farklı dergilere gönderdiği zaman, eşzamanlı gönderme (simultaneous submission) olur İki / daha fazla makale aynı hipotezleri, veriyi, tartışma noktaları ve/veya sonuçları paylaşırsa, çift / çoklu yayın olur Yazarlar, makalelerinin önceden yayınlanmamış orjinal bir araştırmaya dayandığından emin olma yükümlülüğüne sahiptirler Çoklu yayın için çalışmayı dergiye gönderme / tekrar-gönderme yayın etiğinin ihlali olarak değerlendirilir
03. 11. 2017 17 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarEşzamanlı gönderme – 2/2 Birleştirilmiş editörlük (yazı işleri) Yazım kılavuzu, vb. Makalelerin çevirileriİki Derginin Yayıncısı Çoklu Yayını Kullanma Konusunda Anlaştıklarında;
03. 11. 2017 18 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarÇoklu gönderme/yayın rehberi & nasıl önleneceği – 1/2Faaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiEşzamanlı Gönderme• Bir makaleyi aynı zamanda iki / daha fazla dergiye gönderme• Aynı zamanda bir makaleyi birden fazla dergiye göndermekten kaçın• Gönderilen bir makale halihazırda değerlendirmede ve onun statüsünü bilmiyorsan bile, başka bir dergiye göndermeden önce haber bekle ve ilk dergi yayınlamayacaksa gönder Tekrar Yayınlama• Önceki gönderimleri ifşa etmeksizin bir yazarın bir makaleyi veya daha önce yayınlanmış kendi makalesinin bir kısmını başka bir dergiye göndermesi • Önceden yayınlanmış bir makaleyi başka bir dergiye göndermekten kaçın• Temelde aynı araştırmayı tanımlayan bir makaleyi birden fazla dergiye göndermekten kaçın• Çoklu yayın olarak değerlendirilebilecek önceki gönderimler hakkında daima tam bildirimde bulun• Bu, sempozyum bildirilerinde önceden yayınlanmış özetin ifşa edilmesini içermesi gerekir
03. 11. 2017 19 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarÇoklu gönderme/yayın rehberi & nasıl önleneceği – 2/2Faaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiBaşka Kelimelerle Açıklama veya Text-Geridönüşüm Yoluyla Çoğaltma• Bir yazarın asıl makaleden alındığını belirtmeksizin araştırmayı farklı açılardan ele alarak iki / daha fazla makalede yayınlatması• Kendi kelimelerinle daha önceki bir yayınından bir şeyi tekrar kullanıyor olsan bile, önceden yayınlanmış bir makaleden doğrudan alınan bir şeyi “tırnak işaretleri” arasına koy• Kaynağı gereğince referans gösterdiğinden emin olBaşka Dilde Yayınlanmış bir Makalenin Çevirisi• Asıl makaleyi belirtmeksizin bir makaleyi farklı dillerdeki dergilere gönderme• Farklı bir ülke ve dilde yayınlanmış bir dergiye makale göndermek istiyorsan, buna izin verilebilir olduğunu yayıncıya sor• Gönderim sırasında, farklı dilde ilgili makaleler ile ilgili detayları ifşa et
03. 11. 2017 20 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarSahtecilik – 1/2 Sahtecilik, bilimsel araştırmalarda, deneyler / gözlemler ile üretilmeyen, fakat manipüle edilmiş verileri / sonuçları yayınlamaAraştırma & Yayında 2 Temel Sahtecilik: Uydurma (fabrication), araştırma verilerini & sonuçlarını üretme ve onları kaydetme & raporlama Çarpıtma (falsification), araştırma materyallerini / görüntülerini / verilerini / ekipmanlarını / proseslerini değiştirme
03. 11. 2017 21 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarSahtecilik – 2/2Anlaşılabilir Sahtecilik Örnekleri: Yayınlanmış araştırmayı yürütmek için ilgili laboratuvarda yeterli altyapının olmaması Bir görüntünün manipüle edildiği / farklı deneylerden uydurulduğu açıkça görülebilir Kontrol denemelerinden elde edilen veriler “çok mükemmel” olabilir “Dijital görüntü iyileştirme” kabul edilebilir bir uygulamadır Bir şekil önemli derecede manipüle edilmiş ise, boyutu belirtilmeli
03. 11. 2017 22 / 24TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarSahtecilik rehberi & nasıl önleneceğiFaaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiVeri Manipülasyonu• Bilinçli olarak veriyi değiştirme / ihmal etme• Veriye hiç dokunma / değiştirme, verilerini özenle muhafaza et• Makalen yayınlandıktan sonra bile, editörün onları istemesi durumunda ham veriler ulaşılabilir olmalı• Makaleyi göndermeden önce verilerle ilgili yayıncının politikalarını anlaVeri Görüntüleri ManipülasyonuBu, araştırma materyalleri / prosesler / tablolar / ekipmanı içerebilir• Bir görüntünün netliğini arttırmak için ayarlaman gerekirse, makaleni göndermeden önce neyin kabul edilebilir olduğunu bildiğinden emin ol• Görüntü manipülasyonları kabul edilebilir olsa bile, makaleni göndermeden önce yayıncıya bunu bildir• Hiçbir şeyin değiştirilmediğinden emin olmak için asıl görüntü verilerine karşı makaleni desteklemek için kullanılan bütün veri görüntülerini incele
03. 11. 2017 23 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarDilimleme – 1/2 Dilimleme (slicing), bir araştırmanın sonuçlarını araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayınlamak Tekrar yayınlamanın aksine dilimleme, büyük bir çalışmayı iki / daha fazla yayına bölme işlemidir Bu bölümler, bir çalışmanın “dilimleri” olarak adlandırılır Bölünmüş bir çalışmanın “dilimleri” aynı hipotezleri, popülasyonu & yöntemleri paylaştığı sürece, bu kabul edilemez
03. 11. 2017 24 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarDilimleme – 2/2 Aynı “dilim” birden fazla kesinlikle yayınlanamaz Okuyucu, herbir dilimde sunulan verilerin farklı çalışmadan elde edildiğine inanır ki, bu yanıltıcıdır Bu tekrarlama okuyucu, editör ve hakeme zaman kaybettirir, ayrıca, yazarın referans sayısını gereksiz yere arttırır
03. 11. 2017 25 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarDilimleme rehberi & nasıl önleneceğiFaaliyet Ne Olduğu Ne Yapılması GerektiğiTek bir çalışmanın verilerini parçalara ayırma ve farklı makaleler oluşturma• Araştırmanın küçük dilimlerini farklı makaleler şeklinde yayınlama “dilimleme” olarak adlandırılır • Tek bir çalışmanın verilerini iki / daha fazla makaleye uygunsuz şekilde ayırmaktan kaçın• Bir makaleyi gönderirken, şeffaf ol. Gönderilen makale ile yakından ilişkili diğer makalelerin kopyasını gönder• Bu, yayınlanmış / yeni gönderilmiş / halihazırda kabul edilmiş makaleleri içerir
03. 11. 2017 26 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarDergilerin en çok karşılaştıkları yayın etiği ihlalleri Aynı makalenin aynı zamanda birden fazla derginin değerlendirmesine sunulması (multiple submission) Daha önce basılmış bir makalenin yeniden bir dergiye gönderilmesi – tekrar yayım (redundant publication) İntihal (plagiarism) Sahtecilik (uydurma: fabrication / çarpıtma: falsification) Dilimleme (slicing) Haksız yazarlık (improper authorship) Haksız atıf verme (improper citation)
03. 11. 2017 27 / 27TÜBİTAK ULAKBİM Paneli - Araştırma & Yayın Etiği - Temel KavramlarKaynaklar Yükseköğretim Kurulu, Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi Ethics in Research and Publication, Elsevier, August 2015.