ZTM321 MAKİNE ELEMANLARI 13.haftaProf. Dr. Ramazan ÖZTÜRK1

2Akslar ve MillerAkslar ve miller benzer elemanlar olmakla beraber aralarında fonksiyon bakımından fark vardır. Akslar kasnak, tekerlek vb. gibi elemanları taşırlar ve eğilmeye zorlanırlar. Aksların görevi duran veya dönen makine elemanlarını taşımak ve bu elemanlara gelen kuvvetleri takılı oldukları yatak üzerinden gövdeye iletmektir.Akslar sabit veya dönen akslar olmak üzere iki farklı şekilde kullanılır. Sabit akslarda sadece üzerindeki tekerler döner, bu nedenle sabit akslarda meydana gelen eğilme gerilmesi statik ve titreşimlidir. Üzerlerine tespit edilen elemanlar ile birlikte dönen akslarda meydana gelen eğilme gerilmeleri ise tam değişkendir.

3http://teknolojiprojeleri.com/mekanik/akslar-ve-miller

4Miller genellikle dönen, içi boş veya dolu, dairesel kesitli, boylarına göre çapları küçük olan makine elemanlarıdır. Miller, dişli çarklar, kayış kasnakları, zincir dişlileri, volanlar gibi elemanlar için taşıyıcı olmakla beraber temel görevleri güç iletmektir. Bundan dolayı millerde eğilme gerilmeleri ile birlikte burulma gerilmeleri de oluşmaktadır. http://teknolojiprojeleri.com/mekanik/akslar-ve-miller

5Aks ve millerin üretiminde genellikle kullanılan malzemeler St42, St50, St60 ve St70 çelikleridir. Büyük yüklerde veya yüzey sertleştirmenin gerekli olduğu hallerde ıslah çelikleri (C35, 40Mn4, 34Cr4) taşıtlarda ise sementasyon çelikleri (16MnCr5, 20MnCr5, 18CrNi8) çok kullanılan malzemelerdir. Değirmenlerde ağaç miller, tuzlu sularda bronz miller kullanılmaktadır.

6Makinanın dönen elemanlarının hareketi sırasında meydana gelen sürtünme önemli ölçüde aşınma ve kuvvet kaybına sebep olur. Bu sakıncaları en az düzeye indirmek için mil muylusunun rahatça dönebileceği yatak sistemleri vardır. Yataklar ikiye ayrılmaktadır. a) Kaymalı yataklar: Düz yatak içinde çalışan muylu ince bir yağ filmi içinde kayarak dönme hareketiyle sürtünme ve aşınmayı önler. Bu sebeple, yataklar uygun yağlarla yağlanmalıdır. b) Yuvarlanmalı (Rulmanlı) yataklar: Yuvarlanmalı yataklarda sürtünme, kaymalı yataklara göre önemli ölçüde azaltılmıştır.

7Mil ve Aks Mukavemet HesaplarıMillerin Mukavemet HesaplarıEğilme gerilmesi: σemax=Me/We≤σeemMe – Eğilme momenti, N mmWe – Eğilme mukavemet momenti, mm3σeem – Eğilme emniyet gerilmesi, N/mm2Daire kesitler için We=πd3/32Burulma gerilmesi τbmax=Md/Wd≤τbemMd – Burulma momenti, NmmWd – Burulma mukavemet momenti, mm3τbem – Burulma emniyet gerilmesi, N/mm2Daire kesitler için Wd=πd3/16

8Mil hesaplarında kullanılan döndürme momenti formülündeki güç N[kw], devir sayısı n[d/d] alındığında dönme momenti Md [Nm] bulunur.Burulma momentinin değişmesi çeşitli şartlara bağlıdır. Burulma momenti uzun bir süre büyüklüğünü ve yönünü değiştirmezse buna statik zorlanma, mil sık sık durup yeniden çalışırsa veya sürekli hız değiştirirse buna değişken zorlanma denir.Bazen millerin ilk boyutlandırılması σe eğilme gerilmesine göre nispeten küçük τemburulma gerilmesine göre yapılır. Buna göre mil çapı:d=[(16Md)/(πτem)]1/3 şeklinde bulunur. Bütün gerilme değerleri biliniyorsa yani hem eğilme hem de burulma yönünden gerilmeler belirlenmiş ise, mil bileşik mukavemet gerilmesine göre kontrol edilir. Bunlardan birinin maksimum kayma gerilmesinin formülü:σb=(σe2 + 4 τb2)1/2 ≤ σBem  yazılarak emniyet gerilmesi ile karşılaştırılır.

9Aksların Mukavemet HesaplarıAkslardaki zorlanma güç ileten millerdeki zorlamadan daha azdır. Akslar eğilmeye çalıştıkları için; eğilme gerilmesi:σemax=(Memax/We)≤σeemEğilme emniyet gerilmesi ise değişken gerilmedenσeem=σeD/S şeklinde bulunur. Emniyet gerilmesi kullanılan malzeme için biliniyorsa bu formül kullanılmaz.https://www.cetiners.com/mil-ve-aks-nedir-mukavemet-hesaplari.html